Glinsterende beestjes

Door Juwelenhistoricus bekend van Tussen Kunst en Kitsch•geschreven op 17 augustus 2021• Geen reacties

Inhoudsopgave

1. Een favoriet juweel
2. Geen fobie voor spinnen
3. De dierensieraden van koningin Maxima
4. Levende broche

Een grote spin op je schouder of een libelle in je haar. Het klinkt griezelig, maar als die beestjes juwelen zijn, is het een heel ander verhaal.

Koningin Maxima met een gouden vlinder in haar haar Blog Zilver.nl

Een favoriet juweel

In het najaar van 1999 werd bij Sotheby's in Genève één van mijn favoriete juwelen geveild, afkomstig uit het bezit van een anoniem gebleven Europese adellijke familie. Het gaat om een diadeem, bezet met diamanten en robijnen, in de vorm van bloem- en bladmotieven. Daartussen bevinden zich vier levensgrote en op veertjes gemonteerde libellen, die bovendien afneembaar zijn en ook als broches kunnen worden gedragen. Het diadeem werd gekocht door Carlo van Bourbon, Prins der Beide Siciliën, Hertog van Castro, als cadeau voor zijn echtgenote Camilla, met wie hij een jaar eerder in Monaco in het huwelijk was getreden. Prinses Camilla droeg het juweel vervolgens onder andere tijdens de diners ter gelegenheid van de huwelijken van kroonprins Frederik van Denemarken in 2004 en prins Albert van Monaco in 2011.

Prinses Camilla von Bourbon met de gouden diadeem libelle Blog Zilver.nl

Het diadeem werd waarschijnlijk vervaardigd door de Parijse juwelier Chaumet in het laatste kwart van de 19de eeuw, een periode die bekend staat om het neo-naturalisme, een teruggrijpen op de natuur, zoals dat ook aan het eind van de 18de eeuw was gebeurd.

Geen fobie voor spinnen

De natuur heeft altijd invloed gehad op juwelenontwerpers, maar vooral vanaf ongeveer 1870 worden flora en fauna een belangrijke bron van inspiratie. Over dieren in de juwelenmode in het algemeen schreef het tijdschrift The Ladies' Treasury in 1884: 'We hoeven niet naar de dierentuin te gaan om vreemde beesten te zien. Een apart hoofdstuk vormden insecten, die met aanverwant 'ongedierte' zelfs een heuse rage werden. Toonaangevende tijdschriften lieten weten dat 'de voiles en kleding van de dames versierd behoren te zijn met juwelen vliegen, vlinders en libellen.' Maar ook andere door velen als 'griezelig' beschouwde beesten, zoals kikkers, slangen, slakken en schorpioenen, kwamen veel voor. Ik hou van dergelijke juwelen, vooral wanneer ze kunnen bewegen, waardoor ze het natuurlijke voorbeeld soms evenaren of zelfs overtreffen. Maar niet iedereen is het hier mee eens. Uit ervaring weet ik hoe moeilijk het kan zijn om insecten of andere kruipende beestjes in juwelen te verkopen. Iemand die niet van slangen houdt, zal er ook geen juweel van willen hebben. Hoewel in de 19de eeuw de symbolische betekenis ook meespeelde — een slang die in zijn eigen staart bijt staat voor eeuwig leven — speelde dat later vrijwel geen rol meer. Actrice Mary Dresselhuys bijvoorbeeld was bang voor kikkers. Toen ik haar tijdens een verkoopexpositie eens een prachtige 19de-eeuwse broche in de vorm van een kikker toonde, was ze naar eigen zeggen — vooral ook in verband met de prijs — 'blij dat ik er niet op val.'

koningin Maxima met twee gouden spinnen met edelstenen Blog Zilver.nl

Koningin Maxima met een keverbroche Blog Zilver.nl

De dierensieraden van koningin Maxima

Veel mensen hebben een fobie voor spinnen, maar koningin Maxima heeft daar duidelijk geen last van. In haar collectie bevinden zich inmiddels verschillende grote broches in de vorm van een spin, onder andere van de Argentijnse juwelier Celedonio uit Buenos Aires. Ze zijn bezet met parels en verschillende stenen en de koningin draagt ze op de enige plek die daarvoor in aanmerking komt en waar een broche in het algemeen gedragen behoort te worden: op, of hoog tegen, de schouder. Van dezelfde juwelier heeft ze een serie broches in de vorm van vlinders. En van het Nederlandse ontwerpersduo, de zussen Spijkers & Spijkers, bezit koningin Maxima keverjuwelen. Zij lieten zich bij het ontwerpen hiervan inspireren door Erik of het Klein Insectenboek van Godfried Bomans.

Vlinderbroches van Maxima Blog Zilver.nl

Papagaaibroche toekan broche Maxima Blog Zilver.nl

Tijdens een congres in maart 2017 droeg koningin Maxima een enorme goudkleurige kever met vleugels van tijgeroog van de Italiaanse juwelier Caravelli op een pak van Jan Taminiau. Hoe internationaal deze insectenmode is, bleek eerder al uit het feit dat sjeika Mozah op haar tulband soms twee grote kevers van Cartier speldt. Deze kevers zijn door de juwelier ontworpen en uitgevoerd in witgoud met vleugels van rook- of honingkleurige kwarts. Het zijn geen unieke exemplaren, want ze werden seriematig uitgevoerd en ze komen in de handel met enige regelmaat voor.

Koningin Maxima met de kever broche van Caravelli Blog Zilver.nl

Koningin Maxima met een enorme keverbroche van Caravelli

Dat geldt ook voor de libelle broches uit de collectie Envolées Precieuses van Van Cleef & Arpels, die een paar jaar geleden werd gepresenteerd. Ze bestaan in diverse uitvoeringen, waarbij de vleugels zijn bezet met parelmoer, diamanten of kleurstenen. Koningin Letizia van Spanje bezit een enkel exemplaar, bezet met roze saffieren en diamanten. De Hertogin van Cornwall heeft er twee, waarvan de ene bezet is met diamanten en de ander met saffieren. In de juwelenhandel kosten vergelijkbare exemplaren tussen de 5.000 en 12.500 euro per stuk. Kostbaarder is het paar libellen dat Camilla een paar jaar geleden van prins Charles kreeg en dat omstreeks 1900 waarschijnlijk in Engeland werd vervaardigd van zilver en goud, bezet met diamanten en de groene variant van het mineraal granaat. Deze steen werd tussen ongeveer 1870 en 1914 gevonden in de Oeral en komt dan ook met name in juwelen uit die periode voor. De kleine collectie juwelen met insecten van Camilla is breed: ze draagt soms ook een moderne witgouden en diamanten broche in de vorm van een wandelende tak.

Camilla met gouden broche wandelende tak Blog Zilver.nl

Levende broche

Koningin Maxima kan haar liefde voor insecten ook uitleven in de verzameling van de Oranjes. Vooral uit de collectie van koningin Emma is een aantal prachtige voorbeelden bewaard gebleven. Zoals twee vlinders, respectievelijk bezet met diamanten en smaragden, en diamanten en opalen, en daterend van omstreeks 1890. En een nachtvlinder uit dezelfde periode en geheel bezet met diamanten. Of de opengewerkte libelle, die meestal door prinses Irene wordt gedragen, en een paar vliegen, bezet met diamanten en saffieren, die iets eerder gedateerd moeten worden en waarschijnlijk Engels van oorsprong zijn.

Koninign Maxima met gouden vlinderbroche met smaragd en briljant Blog Zilver.nl

Gouden broche nachtvlinder met diamanten Blog Zilver.nl

Koningin Margrethe van Denemarken bezit een libelle broche, die omstreeks 1900 geheel uit goud werd vervaardigd en koningin Silvia van Zweden erfde een paar jaar geleden van prinses Lilian een collier met scarabeeën dat in 1905 werd vervaardigd door juwelier Koch in Frankfurt voor prinses Margaret van Connaught, die dat jaar in het huwelijk trad met prins Gustaf Adolf van Zweden. Het aanzoek vond plaats tijdens een verblijf in Cairo en de scarabeeën in dit geschenk van haar schoonouders verwijzen hiernaar. De kevers zijn uit verschillende edelstenen gesneden, waaronder saffier, robijn en smaragd.

Prinses Lilian scarabee collier van Boucheron

Juwelen met de soms prachtige dekschilden van exotische échte insecten werden vanaf de oudheid en met name in de 19de eeuw ook veel gedragen, en in Wenen ontwierp juwelier Ernest Paltscho broches in de vorm van vlinders met echte vleugels onder een laagje kristal. Maar het meest wonderlijke verhaal hoorde ik in het begin van de jaren 80 van de dochter van de Nederlandse ambassadeur in Mexico. Haar moeder kreeg als afscheid van de president een broche van een levende kever, een maquech, bezet met kleine edelstenen. Met een gouden kettinkje was het beestje met een broche verbonden en kroop het traag over de jurk van de draagster. De kever had blijkbaar geen last van de steentjes. Hij leefde van zoethout in een gouden kooitje en zorgde aan de dinertafel in ieder geval voor genoeg gespreksstof. Lees ook van Martijn Akkerman: Uitgesproken vorstin, uitgesproken juwelen GOUD! The Jewels Princess Bekijk ook de collectie van Zilver.nl: Antieke sieraden Gouden sieraden