DE EIEREN VAN FABERGÉ

Koning Faroek van Egypte had er ooit één, prins Albert van Monaco hééft er één, koningin Elizabeth II heeft er drie en van de overige 45 zijn er nog altijd zeven zoek. De beroemde paaseieren van de Russische juwelier Peter Carl Fabergé (1846-1920) spreken nog altijd tot de verbeelding. Tussen 1885 en 1917 werden er door deze hofjuwelier vijftig kostbare eieren met inhoud vervaardigd, in opdracht van de laatste twee tsaren voor hun respectievelijke echtgenotes. Na de Russische Revolutie raakten ze verspreid over de hele wereld en kwamen soms terecht in museale of vorstelijke collecties.

Het Fabergé ei van Koning Faroek van Egypte

Afkomst en traditie

Inhoudsopgave

Fabergé was niet alleen één van de grootste kunstenaars van de negentiende eeuw – tsarina Maria Feodorovna noemde hem ooit “het genie van onze tijd” – hij was tevens eigenaar van de toen grootste juwelenfirma ter wereld. Hij was afkomstig uit een Franse Hugenotenfamilie en zijn vader Gustav vestigde zich in 1842 als juwelier in Sint Petersburg. In 1870 nam Peter Carl, die later vooral bekend zou worden onder zijn tweede voornaam, het bedrijf over. De kwaliteit van zijn juwelen zorgde ervoor dat hij zeer spoedig tot de belangrijkste leveranciers van de Russische adel ging behoren.

Naast juwelen werd Fabergé vooral ook bekend om zijn luxe gebruiksvoorwerpen en kunstobjecten. In de donkere interieurs rond 1900, met veel pluche, zware meubelen en gordijnen met draperieën, dienden kleine kunstvoorwerpen veelal als versiering en een soort highlights.

Zo maakte de firma bijvoorbeeld figuren van mensen en dieren in verschillende steensoorten. Beroemd werden ook de kleine bloemenvaasjes van bergkristal, die eruitzien alsof ze echt met water zijn gevuld. Ze bevatten gouden takjes en groen geëmailleerde of gesneden stenen bladeren, terwijl de bloemetjes zijn bezet met parels en edelsteentjes. Deze objecten zijn vaak niet hoger dan tien tot twaalf centimeter, nutteloos maar schitterend. Ooit waren ze zeer kostbaar, tegenwoordig zijn ze bijna onbetaalbaar en regelrechte verzamelobjecten.

Miniatuur bloemenvaasjes van bergkristal, nefriet, goud, edelstenen en emaille, Fabergé, Foto Royal Collection Trust.

Het meest beroemd werd Fabergé met zijn keizerlijke paaseieren. In Rusland bestond een zeer oude gewoonte om elkaar op de avond voor Pasen versierde kippen- of eendeneieren te schenken. Dit gebruik zou leiden tot een van de wonderlijkste fenomenen in de geschiedenis van het juweel.

Het eerste keizerlijke ei

Het eerste keizerlijke paasei werd bij Fabergé besteld in 1885 door tsaar Alexander III. Het had de vorm en afmeting van een echt kippenei en was wit geëmailleerd. Het ei kon open en binnenin bevond zich een geelgouden eidooier. Hieruit kwam een meerkleurig gouden kip en in die kip bevond zich een kroonvormige broche, bezet met edelsteentjes en parels: het cadeautje voor de tsarina.

Vanaf dat moment maakte Fabergé in totaal 57 paaseieren, waarvan 50 voor de familie Romanov en allen bevatten een vergelijkbare verrassing.

De meest spectaculaire paaseieren werden door de juwelier vervaardigd voor tsarina Alexandra Feodorovna, de vrouw van de laatste Russische keizer, zoals het zogenaamde lelietjes-der-dalen ei uit 1898. Dit ei werd geëmailleerd met transparant roze email over een gegraveerde gouden ondergrond, waardoor bij beweging het effect van moirézijde ontstaat. Vergelijkbaar email, maar dan in een geel-groene kleur werd in 1897 aangebracht op het zogenaamde Kroningsei, dat slechts twaalf centimeter lang is. Als het wordt geopend rijdt een miniatuur van de originele kroningskoets naar buiten.

Na de Russische Revolutie

Na de Revolutie werden de bezittingen van de Romanovs voor een deel verkocht. Ze kwamen terecht bij een nieuwe generatie verzamelaars, waaronder koning Faroek van Egypte in de vijftiger jaren en krantenmagnaat Malcolm Forbes in de laatste drie decennia van de vorige eeuw.

In zijn enorme gebouw aan Fifth Avenue in New York exposeerde hij jarenlang zijn collectie van bijna tweehonderd Fabergé juwelen en voorwerpen. Forbes begon zijn verzameling ooit met de aankoop van een geëmailleerde sigarettenkoker, maar mocht zich uiteindelijk eigenaar noemen van negen keizerlijke eieren. Na zijn dood werd de collectie gekocht door de Russische miljonair Victor Vekselberg, die hem onderbracht in een speciaal museum in Sint Petersburg.

Mijn persoonlijk favoriete ei is het mazaïk ei uit 1914. De versiering lijkt op geborduurde petit-point, maar bestaat uit ontelbare kleine stukjes edelsteen. De inhoud van dit ei is nog aanwezig en bestaat uit een in camée gesneden voorstelling van de vijf keizerlijke kinderen. Dit ei werd in 1933 door de Engelse koning George V gekocht voor 250 pond. Ook het Collonade ei uit 1901 en het Bloemenmand ei uit 1901 bevinden zich in de Engelse koninklijke collectie.

Verloren en teruggevonden

Af en toe komen er verloren voorwerpen van Fabergé boven water. Zo werd in 2012 het “derde” ei, dat in 1887 werd vervaardigd, teruggevonden in Amerika. Het werd nog net op tijd herkend vóór het omgesmolten zou worden. De verrassing bestaat uit een uitneembaar dameshorloge van Vacheron & Constantin. Het acht centimeter hoge ei bracht op een veiling korte tijd later 33 miljoen dollar op.

Ook het Nederlandse hof was in het bezit van Fabergé eieren, ook al ging het in dit geval om miniatuur exemplaren. Koningin Emma droeg dikwijls een armband met kleine geëmailleerde eitjes, dat later werd gedragen door koningin Juliana en tegenwoordig in bezit is van haar kleindochter Juliana Guillermo. De koninginnen Margarethe van Denemarken en Sofia van Spanje bezitten beide een collier met kleine eitjes, die ze vooral tijdens Pasen dragen.

Symbool en troost

Hoewel de oude juweliersfirma van Fabergé met het uitbreken van de Revolutie ophield te bestaan, wordt de naam nog steeds gevoerd door een juwelier die zich onder andere bezighoudt met het vervaardigen van miniatuureitjes, die in Nederland verkocht worden door Old Memories.

Daarnaast werd in 2015 door de huidige firma Fabergé een eenmalig groot ei vervaardigd in samenwerking met de Oosterse parelfirma van de Al-Fardin familie. Dit ei is uitgevoerd in goud en parelmoer en bezet met 139 parels en 3305 diamanten. Wanneer het ei opent wordt een grijze parel zichtbaar van ruim 12 karaat, gevonden in de Arabische Golf. Dit ei, dat zich tegenwoordig in de collectie van een rijke Aziatische familie bevindt, verbergt heel wat symboliek.

Niet alleen het ei staat symbool voor een nieuw begin, ook de parel heeft deze betekenis. De parel die vanuit de diepe duisternis van de oceaan naar het licht wordt gebracht staat symbolisch voor reinheid en zuiverheid, maar ook voor de geboorte en de wederopstanding. Een toepasselijke betekenis in deze tijd van Pasen én hopelijk een troost in deze moeilijke tijd en verkondiger van een nieuwe begin !