Zilveren servies Versailles Bolpas

Geachte lezer? Beste zilverliefhebber?

Enige informatie over het zilveren servies “Versailles” bolpas, model 1513.

Het model Versailles bolpas is ontworpen door hoofdmodelleur de heer H.J.Valk, ten tijde van de firma N.M. van Kempen 1858 – 1924. Het moet zijn getekend, volgens eerdere berichten, rond 1915. Onlangs is in mijn bezit gekomen een blad 32,5 x 42,5 cm met de jaarletter 1909. Zeer opvallend! Vanaf 1925 krijgt het servies het meesterteken van de Zilverfabriek te Voorschoten. Tevens kan men aantreffen het meesterteken van Van Kempen & Begeer en Vos. De Indische werkmaatschappij. Veel stukken hebben ook een sleuteltje, dat betekende minder belasting bij uitvoer naar het buitenland (1919-1925), deze firma had ook 6 juwelierszaken in Nederland.

 De omschrijving van model Versailles Bolpas

Het model wordt als volgt omschreven: ‘In acht panden geleed model, afwisselend recht en bol met een hol toelopende hals, staande op een plintvoet, welke vierkant is, met afgeschuinde hoeken’. Niet geheel nieuw. In Luik 1740 vervaardigde Olivier Franckson als eerste dit type. Sedert 1712 ging men al die richting op. Versailles bolpas staat toch geheel op zichzelf en is één van de mooiste modellen. Het is het antiek van de toekomst. Het wordt ook wel Louis Quatorze stijl genoemd.

Het gaat om de details

Mooie details zoals de rozet aan het oor, de druppel onder de schenksnep en de krul in het houten oor. De zilveren oren van de schalen en suikerpotten hebben een prachtig fleur de lis motief.  Na Zilverfabriek Voorschoten is de productie nog voortgezet door Van Kempen en Begeer vanaf 1962 – ? Het laatste onderdeel mij bekend is afgeslagen in 1979. Door het grote vakmanschap met bijbehorende lonen, de opgelopen zilverprijs en vooral niet te vergeten de verminderende vraag kwam aan de productie begin jaren 70 langzaam een einde. Gepolijst met puimsteen en buffelleer (bruineren) zoals in de jaren 20 en daarvoor werd later lang niet meer altijd gedaan, maar wel veel naverzilverd. De kwaliteit en de uitvoering is tot het einde zeer hoog gebleven. Een luxe afwerking was bijvoorbeeld de gebruinde deksel aan de binnenkant. Hoogglanzend. De laatste adviesprijzen waren gesteld op bijvoorbeeld;

• 9800 gulden voor de koffiekan middel
• 7900 gulden voor de theepot groot
• 3500 gulden voor de suikerpot
• 2500 gulden voor de melkkan

De bladen waren vanaf, net zo kostbaar als een heel servies. De dienbladen staan iets bol zodat deze stevig op de vier gecontourneerde hoeken staan. Zeer belangrijk om op te letten. In de jaren 60 en 70 ziet men veel eerste gehalte zilver. Eerste gehalte zilver is 925 zilver op 1000 delen. Tweede gehalte is 835 per 1000 delen. Te herkennen aan een staande voor 1e en een lopende leeuw voor 2e gehalte zilver. Zilver is een edel metaal. In het periodiek systeem aangeduid met Ag, Argentum. Het heeft bijzondere eigenschappen; bacterie dodend. Het geeft geen smaak af. Heeft de hoogste glans van de metalen, kan zeer goed geplet en bewerkt worden. Zilver houd warmte zeer goed vast, beter dan porselein. Het is wel vrij zacht en dient gelegeerd te worden, het gehalte dus.

De productie van de verschillende servies onderdelen.

Het dient vermeldt te worden dat veel onderdelen in de loop der jaren niet meer werden gemaakt. Dat begon al in de jaren einde 20 en vooral 30. Zoals de strooibus, theebus en de grote kandijschaal. Het standaard servies bleef over. Dat eerste verzamelen is een sport. Een klepkan vinden? Geweldig!

Terug naar de beginjaren

Hoe komt men aan de startdatum rond 1915. Welnu’ de eerste wereldoorlog speelde ook Nederland parten. Blijven wij neutraal? In 1916 had men die zekerheid. Alhoewel. Voor die tijd was er een groot gebrek aan zilver en werd er ook bijna niets besteld. Vandaar dat er weinig te vinden is van voor 1916. Na dat jaar lopen de bestellingen fors op. Nederland verdiende goed in die tijd. Tenminste de beter gesitueerden. Ook nu nog, kopen zij het graag. Wat werd er zoal gemaakt? Dat is een heel interessante vraag. Het is bijna niet te geloven de veelheid van onderdelen die vooral in de jaren 20 voorhanden waren. Klepkannen voor melk of water met een contragewicht, de deksel blijf horizontaal tijdens het schenken. Koffiekannen in 3 maten, theepotten in 2 maten, kannen in 3 maten, suikerpotten in 2 maten, melkkannetjes in 2 maten, suikerschalen in 3 maten. Te verkrijgen was ook nog een bouilloire. Een kapitaal stuk van ruim 40 cm hoog. Om zo’n servies nog leuk te complementeren te denken aan de lepelvaas. Op het blad hoort een kanten kleedje. Bij voorkeur van Zeeuwse of Brussels kant. Mocht u de lepelvaas te eenvoudig vinden, dan was er nog een zilveren lepeldoos. Geweldig ook de theebus. Heel chique de suikerstrooibus. En dan nog de koektrommel. Geweldig mooi om het compleet te maken.

Hoe werd het zilveren servies Versailles bolpas weggezet?

Men had bladen voor een koffie- en theeservies van ongeveer 38 x 53 cm. Of een blad voor een enkel servies van ongeveer 32,5 x 42,5 cm. Het mokkaservies blad 23 x 32 cm. Het roomstelblad is ongeveer 18,5 x 27,5 cm. Slechts één keer aangetroffen; het kelkenblad, welke vierkant is 35 x 35 cm. Misschien in opdracht vervaardigd. Ook bekend is het comfort op houten of ivoren bolpootjes met als warmtebron een waxinelichtje (van Verkade)!

 

Enige gewichten, als richtlijn: koffiekan 720 gram, theepot 540 gram, suikerpot 330 gram. Blad middel 1300 gram, groot 2000 gram.

In oren had met in het begin de keuze uit 4 materialen: ivoor, zilver, ebbenhout of het mooie bruin/zwarte gestreepte coromandelhout. De houten oren contrasteren het mooiste bij het zilver. Coromandel is ook het laatst gebruikt. Men moet goed weten hoe om te gaan met houten oren en knoppen. Vervangen is uitermate kostbaar. Bedragen zijn mij bekend. Let op bij aankoop! Tegen uitdrogen van de knoppen is er minerale olie.

Hoe werd het servies gebruikt

De bedoeling is wel om het servies echt te gebruiken. En daar komt heel wat bij kijken. Uiteraard ook het bestek. In zilver. Al net zo uitgebreid, porseleinen kop en schotels, gebaksbordjes, de schalen voor taart en cake enz. Mokkalepels, theelepels, koffielepels en mini vorkjes en mesjes voor de Bossche bollen. Teveel om op te noemen. Heel aparte serveerdelen. Van petit fourschep tot taartschep en van bonbonlepel tot kandijtang etc.

Men heeft andere prioriteiten tegenwoordig. De tafelbel en het dienstmeisje zijn er niet meer. Het staat ook niet meer in de moderne huizen met open keuken en een Ikea achtige inrichting. De kennis en het vakmanschap, afgezien van de kosten, zijn helaas verdwenen.

De mening van de verzamelaar

Waarom ik dit artikel heb geschreven? Nu ja, op verzoek. En ik vind het interessant. Ik zie het zo. De Nederlandse tafelcultuur is bijna verdwenen. Het servies is Nederlands erfgoed geworden. Een stukje geschiedenis, waaraan slechts een enkeling heeft kunnen deelnemen. Helaas is dat in veel gevallen zo. Na 30 jaar verzamelen is het genieten en gebruiken voor mij. Veel is reeds verloren gegaan door desinteresse en ondeskundig gebruik.

Tot slot

Misschien over 50 jaar zal men het opnieuw, in zijn algemeniteit, weten te waarderen. Dan zal het servies nog 250 jaar meegaan. En de koektrommel 300 jaar. Als het er dan nog is. Op het zilveren bestek gaf men 100 jaar garantie, onverslijtbaar werd daarmee ook aangegeven. Het ontwerp zal de tand des tijds weerstaan.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lees ook:

Zilversmidsgilde en hoe werd je zilversmid

Zilverkeuren vertellen een verhaal, bekijk ze hier

Bekijk ook;

De collectie zilveren serviezen van Zilver.nl

De collectie antieke zilveren dienbladen van Zilver.nl