Oude zilveren messen, een zoektocht!

Oude zilveren messen bij een cassette vinden blijft een hele zoektocht.

Inhoudsopgave

Tot het eind van de 19e eeuw werden zilveren messen niet in het model van het bestek gemaakt maar met geheel andere patronen en vormen zoals ribmodellen, pistoolheften en heel af en toe messen met een Biedermeier gravering op het heft. Pas aan het begin van de 20ste eeuw werden er messen in bestekmodellen gemaakt. In de eerste helft van de 20ste eeuw had men keus uit messen met zilveren heften of benen- of hertshoorns heften.

Oude zilveren messen gaan niet zo lang mee

Tafelzilver gaat generaties mee maar de messen zijn hierop vaak de uitzondering. Een kleine technische uitleg; een mes bestaat uit een heft ( het handvat) en een (roestig of roestvrij) stalen lemmet met daaraan een lange pen die in het zilveren heft geschoven werd. Het heft werd vervolgens gevuld met hars zodat het lemmet stevig vast kwam te zitten. Deze hars waarmee de oude lemmets werden vastgezet heeft een lage smelttemperatuur die lager ligt dan ons warme water van tegenwoordig. Vele mensen herkennen dit door de ruimte die ontstaat tussen lemmet en heft en het bruine goedje wat uit het heft omhoog komt. Vaak kunnen deze lemmets na verwarming worden teruggeschoven. Blijft de hars omhoog geschoven zitten dan zijn de heften aan de onderzijde leeg. Deze lege kopse kanten beschadigen heel snel als ze stoten of op de grond vallen. Als er scheuren of open deuken aan de onderzijde van een zilver heften zitten zijn ze meestal niet meer te repareren.

Oud zilver mes waarvan het lemmet omhoog geschoven is — Oud mes met een zilveren heft waarvan het lemmet omhoog geschoven is.

De benen- en hertshoornen messen hebben ook veelal de tand des tijds niet doorstaan. Deze messen worden tegenwoordig haast niet meer gemaakt alleen nog in een kunststof replica. De moderne zilveren messen worden gevuld met een materiaal dat wel bestand is tegen hoge temperaturen en de vaatwassers. Van antieke messen met roestige lemmets die nog in goede staat verkeren kunnen de lemmets vervangen worden. De zilversmid haalt dan de oude lemmets eruit, maakt het heft helemaal leeg en zet nieuwe lemmets vast volgens de nieuwe methode. Dit is een tijdrovend en kostbaar klusje maar het wordt wel heel erg mooi en de messen kunnen weer jaren mee.

oude_lemmets uit zilveren messen — Oude stalen lemmets

Nieuwe messen gemaakt met de oude mallen

Gelukkig zijn van heel veel Nederlandse bestekmodellen de mallen waarop de heften gemaakt werden bewaard gebleven. Deze mallen worden nog steeds gebruikt. Zo zijn de Haags lofje, Puntfilet, dubbelrondfilet, Prinses, Hollands glad, parelrand en de model 250 mal nog beschikbaar. Ook zijn de mallen van de Hooijkaas zilverfabriek bewaard gebleven en zijn deze messen nog steeds te bestellen.

Helaas, tot grote spijt van ons en vele tafelzilver liefhebbers, zijn de van Kempen mallen van de Art Deco, Art Nouveau, Neo stijlen en de modellen naar ontwerp van Christa Ehrlich en Gustav Beran allemaal verdwenen. Het laten maken van nieuwe mallen loopt in de tienduizenden euro’s en is daarom geen optie. Het zoeken naar messen in deze modellen, die nog in goede staat verkeren, is een speurtocht. Er is vaak veel geduld voor nodig.