Koninklijke cameeën

Door Juwelenhistoricus bekend van Tussen Kunst en Kitsch•geschreven op 3 juni 2021• Geen reacties

Inhoudsopgave

1. Rage aan het hof
2. Cameejuwelen bij de kroning
3. Tijdens de kroning van Napoleon tot keizer droegen de meeste dames juwelen met cameeën
4. Het Nederlandse hof
5. Intaglio als bruidsgeschenk

Camee met een afbeelding van Napoleon Blog Zilver.nl

Camee met afbeelding van Napoleon, Collectie Albion Art Collection , Tokyo

Rage aan het hof

Onder Napoleon Bonaparte worden cameeën zo populair, dat hij hoogstpersoonlijk een opleiding voor steensnijder in het leven roept. Zijn echtgenote Josephine en stiefdochter Hortense melden zich direct als leerling.

Josephine De Beauharnais met camee juwelen.

Hortense de Beauharnais, de eerste (en enige) koningin van Holland, leidde een buitengewoon triest leven. Haar gearrangeerde en ongelukkige huwelijk met een broer van haar stiefvader Napoleon en het sobere hofleven in Holland maakten haar triest en neerslachtig. Gelukkig vond ze troost in haar kunstzinnige talenten. De koningin kon goed tekenen en was ook als componiste bekend. Daarnaast hield ze zich actief bezig met het snijden van intaglio's. Een intaglio (spreek uit: intaljo) is een steen waarin een verdiepte voorstelling is aangebracht. Dit in tegenstelling tot een camee, waarbij de voorstelling juist op de steen ligt.

kroon van Napoleon met cameeen Blog Zilver.nl

Kroon van Napoleon, Collectie van Het Louvre

Cameejuwelen bij de kroning

Het snijden van intaglio's en cameeën werd al duizenden jaren geleden gedaan, met name in Mesopotamië en Perzië, en verspreidde zich van daaruit over Europa. De interesse in het verleden, die in de loop van de 18de eeuw mede dankzij opgravingen in Italië ontstond, zorgde voor een grote herwaardering voor gesneden stenen. Verzamelaars legden collecties aan van antieke en nieuwe cameeën, en juweliers verwerkten de stenen in hun ontwerpen. Na de Italiaanse veldtocht van Napoleon in 1796 ontstond een echte rage in cameeën, dankzij de exemplaren die hij meenam uit de pauselijke schatkamers. De latere keizer stichtte zelfs een opleiding voor steensnijders om aan de grote vraag te kunnen voldoen — Josephine de Beauharnais en haar dochter Hortense waren hier ijverige en verdienstelijke leerlingen. Hortense gaf haar intaglio's als beschermende amuletten vaak cadeau, ook aan de generaals van haar stiefvader Napoleon. Opmerkelijk genoeg overleefden de bezitters zonder uitzondering de oorlogen.

Schilderij van de kroning van Napoleon door Jaques-Louis David 1805-1807

Elisa Napoleon met een camee diadeem Zilver.nl

Pauline Napoleon met camee sieraden Blog Zilver.nl

Caroline Napoleon met camee in diadeem Blog Zilver.nl

Uiteraard dragen ook Napoleons zussen modieuze juwelen met cameeën, van links naar rechts: Elisa, Pauline en Caroline

Tijdens de kroning van Napoleon tot keizer droegen de meeste dames juwelen met cameeën

Tijdens de kroning van Napoleon tot keizer in 1804 droegen de meeste aanwezige dames juwelen met cameeën en ook de kroon waarmee de keizer zichzelf kroonde, was ermee bezet. Het mooiste cameeënjuweel was ongetwijfeld een diadeem dat omstreeks 1809 voor keizerin Josephine werd vervaardigd door hofiuwelier Nitot. Dit diadeem werd later gedragen door Hortense, die het vermaakte aan haar nichtje Josephine van Leuchtenberg. Sinds zij trouwde met de Zweedse koning Oscar is dit diadeem één van de belangrijkste juwelen van het Zweedse koninklijk huis, waar het onder meer door bruiden wordt gedragen, dikwijls in combinatie met niet geheel bijpassende oorhangers en collier.

Prinses Victoria met de camee diadeem Blog Zilver.nl

Kroonprinses van Zweden Victoria op haar trouwdag 19 juni 2010 met de cameeën diadeem.

Het Nederlandse hof

In de Nederlandse juwelengeschiedenis hebben cameeën en intaglio's altijd een enigszins ondergeschikte plaats ingenomen. Van een echte rage was hier nooit sprake, hoewel menigeen zich de camee herinnert die door een groot- of overgrootmoeder op haar japon werd gedragen, of aan een zwartfluwelen bandje om de hals. Maar gesneden stenen komen in de inventarissen en op de portretten van de Oranjes bijvoorbeeld nauwelijks voor. Volgens andere portretten waren cameeën in de 17de eeuw juist wel in de mode bij de adel in Friesland, dat op juwelengebied over het algemeen afweek van de rest van het land. Door de rage in cameeën gedurende het empire nam de vraag naar goedkope uitvoeringen toe. Schelpen, koraal, lavasteen — dat in Italië in enorme hoeveelheden voorhanden was en relatief makkelijk te bewerken was — maar ook glas en keramiek van Wedgwood werden aangewend. Prins Willem V kocht op 23 december 1790 bij de Haagse juwelier Haagen & Co. een stalen ketting met een Wedgwood camee voor 36 gulden. In de 19de eeuw werd de camee steeds meer in het modebeeld gesignaleerd. Meestal ging het dan om schelpcameeën die uit Italië werden geïmporteerd of meegenomen door reizigers. Toen koningin Wilhelmina van Pruisen in 1837 overleed, schonk haar echtgenoot koning Willem I een gouden parure met cameeën in het originele etui aan haar belangrijkste hofdame. Sinds enkele jaren bevindt deze parure zich in de collectie van Paleis het Loo. Drie jaar later abdiceerde de koning ten gunste van zijn zoon en liet toen een nieuw gouden cachet maken, bezet met twee intaglio's in cornalijn: een grote met het Nederlandse Wapen en een kleinere met de letters WF voor Willem Frederik met daarboven de koningskroon. Dit zogenaamde dubbelcachet, dat hij tot zijn dood in december 1843 aan zijn horlogeketting heeft gedragen en gebruikt, werd door zijn tweede echtgenote Henriette d'Oultremont aan zijn Nederlandse lijfarts geschonken en bevindt zich nu in de collectie van de auteur.

Gouden dubbelcachet Koning Willem I Blog Zilver.nl

Dubbelcachet twee intaglio's Koning Willem I Blog Zilver.nl

Intaglio als bruidsgeschenk

Op 7 januari 1879 werd in Arolsen het huwelijk voltrokken tussen koning Willem III en Emma van Waldeck-Pyrmont. Afgezien van juwelen en andere geschenken, kreeg de bruid op de ochtend van de trouwdag een wel heel bijzonder cadeau van haar bruidegom: zijn portret gegraveerd in een grote diamant, gezet in een gekroonde en met kleine diamantjes bezette hanger. Een dergelijke intaglio in diamant is buitengewoon moeilijk te maken — in verband met de hardheid van het materiaal — en daardoor zeldzaam en kostbaar. Er zijn dan ook niet veel diamantintaglio's bekend.

Gegraveerde diamant hanger van Willem III Blog Zilver.nl

Hanger met een gegraveerde diamant, het portret van Willem III, collectie Koninklijke Verzamelingen Het juweel was ontworpen en vervaardigd door de Parijse goudsmid Oscar Massin, die voor juwelier Mellerio werkzaam was, maar daarnaast ook andere juweliers toeleverde. Het graveren van de diamant werd hoogstwaarschijnlijk uitbesteed aan de van oorsprong Nederlandse diamantslijper M. Bordinckx, die deze bijzondere techniek min of meer had ontwikkeld voor de juwelier Boucheron. Zijn werk behoort tot het allerhoogste niveau. Interessant is dat sinds enige tijd bekend is dat zich in The Grainger Hall of Gems van het Field Museum in Chicago een dasspeld bevindt met een iets kleinere, maar ook gekroonde diamanten intaglio, waarin eveneens het portret van koning Willem III is gegraveerd. Deze dasspeld dateert uit dezelfde tijd als de hanger, en de diamant lijkt door dezelfde hand gegraveerd. Maar volgens opgave van het museum werd de speld aan het eind van de 19de eeuw vervaardigd door Tiffany in New York.

Dasspeld met een in diamant gegraveerd portret van Willem III

Zou de koning twee diamanten hebben laten graveren, of was dit een geschenk van Emma aan haar echtgenoot? En hoe kwam de diamant dan later in Amerika terecht? Genoeg stof tot nader onderzoek, maar wel bekend is dat het graveren van deze diamant tot een intaglio bijna vijf jaar in beslag heeft genomen. Lees ook: De erfenis van Anna Paulowna Een ring als liefdessymbool Bekijk ook de collectie van Zilver.nl :