Filigrain
Inhoudsopgave
Filigrain is een verfijnde techniek voor het maken van zilveren voorwerpen. Ondanks dat de techniek niet veel gebruikt werd, is er toch ook naaigerei van gemaakt. Kort gezegd bestaat filigrain uit een versiering van dunne draadjes zilver. Deze dunne, vaak tot dunne kabels gedraaide draden zijn gevat in een raamwerk van iets dikkere draden. Van deze dunne draden werden prachtige vlakversieringen gemaakt met rondjes en slingers. Ze zijn altijd omzoomd door gladde randjes.
Er is ook grover draadwerk, misschien om filigrain te imiteren. Het kan ook zijn dat zilversmeden de fijne techniek niet voldoende beheersten. Bij naaigerei komen beide technieken voor.
Meetlinten
De twee linker zilveren meetlintjes zijn gemaakt in een wat grovere filigrain techniek. De uiterst kwetsbare voorwerpen zijn helaas wat aan slijtage onderhevig. Het bovenste meetlintje heeft op het zijden lint een maatverdeling in inches en zal Engels zijn. Helaas is het stuk ongekeurd.
Het lint van het onderste meetlint heeft een bijzondere maatverdeling: op het lint zijn 1/8 ellen(=8,5 cm) geregen met een draad. Dit is een Nederlandse maatverdeling. Wanneer vroegen een meetlint versleten was kon men zelf een nieuw lint maken. Je zorgde zelf voor de maatverdeling met streepjes of cijfers en deed het vervangende lint in het zilveren omhulsel. Omdat in 1820 is overgegaan op het metrieke stelsel, moet dit meetlintje van het begin van de 19de eeuw zijn.
Lees meer in het blog over: De ellemaat
Het rechter meetlintje is verfijnder en lijkt wel filigrain. Op het restant meetlint dat over is staan inches aangegeven. Op de rechter foto is dit meetlintje nog een keer te zien met een wasje ernaast. Bij het wasje kun je de fijnere versiering zien van het filigrain: de opgevulde fijne rondjes van dun zilverdraad en de slingerrand langs de buitenzijde. Dit is een Nederlands product met het zwaardje (gehalte teken) dat in gebruik was van 1814 tot 1906.
Armbanden
Ook bij het breien en haken met fijn garen komt filigrain naaigerei voor. Hier werd gebruik gemaakt van mooie zilveren scharnierende armbanden met een haak. Aan deze haak kan het kluwentje garen hangen tijdens het haken of breien. Eén praktisch voordeel is, dat het kluwentje nooit weg rolt. Maar om met een bewegende armband aan je arm te breien of haken lijkt me ook niet prettig. De beide armbanden hebben sierlijke lijnen en mooi fijn opgevulde rondjes.
Beide armband-kluwenhouders hebben een zwijnskopje als herkeur dat gebruikt is tussen 1831 en 1893 voor zowel buitenlands als inlands zilver. De herkomst van deze beide voorwerpen is dus niet te bepalen.
Kluwenmandjes
De twee kluwenmandjes op deze foto zijn totaal verschillend. De rechter zilveren kluwenmand en het hengsel van de linker hebben weer de typisch fijne filigrain krullen en de opgevulde rondjes. Het linker mandje heeft open rondjes en slingers van dik draad. Het komt grover over, maar wat maken betreft is het moeilijk om met een dikke zilverdraad gelijke rondjes en slingers te maken.
Het rechter mandje heeft weer een zwijnskopje als herkeur. Deze garen hulpmiddelen moeten toch favoriet geweest dat we ze nu nog steeds tegenkomen met de herkeuren van 1831-1893. Het linker mandje is Nederlands en van een wat later datum; het is gemaakt door de Firma Pier Jans Fennema uit Bolsward in 1889.
Echtpaar of moeder en zoon….?
Het zal niet zo vaak voorkomen dat je van één familie twee totaal verschillende voorwerpen tegen komt. Het blaadje met een borduursel komt uit het Album Amicorum (een voorloper van het poesie album, wat nu een ‘vriendenboekje’ heet) van Engeltje Hoekstra uit omstreeks 1850.
Zij is later getrouwd met Pier Fennema, bovengenoemde zilversmid uit Bolsward. Zij krijgen in ieder geval 2 zoons, die waarschijnlijk ook zilversmid zijn geworden. Het kluwenbakje heeft het meesterteken PFZN dat staat voor “Fennema en Zoon”. Het bakje is dus gemaakt door haar man of zoon. Een bijzondere combinatie om van één familie wat in je bezit te hebben.
Zilveren speldendoosje, voor- en achterkant
Tot slot zo’n juweel van een speldendoosje. Spelden waren vroeger zeer kostbaar; men was er dus erg zuinig op. Spelden werden vroeger per stuk en met de hand gemaakt en werden door de eigenaresse zorgvuldig bewaard. Bijvoorbeeld in zo’n zilveren doosje.
Dit doosjes meet 7,5 bij 5 cm. De bovenkant heeft sierlijke gladde lijnen opgevuld met open rondjes van uiterst dun zilver. In het midden staat een gestileerde bloem van hartjes met in het midden een schildje. Hierop een ”J”, een initiaal van de eigenaresse. Wat het misschien een liefdescadeau?
De onderkant heeft een glad raster met opgevulde rondjes, allemaal exact gelijk. Dit moet gemaakt zijn door een uitstekende vakman tussen 1800 en 1810, maar helaas is het ongemerkt.
Hieronder nog 2 doosjes van prachtig filigrainwerk. Het blijft genieten wat deze kunstenaars konden maken.
Lees ook van de verzamelaar:
De naaidoos, over antiek zilver naaigerei en meer
Bekijk ook de collectie van Zilver.nl: