Paraplu of parasol….?
Inhoudsopgave
Er zijn prachtige zilveren naaldenkokers gemaakt door de eeuwen heen. De oudste zilveren naaldenkokers zijn glad. Vanaf de tweede helft van de 18de eeuw voor tot ver in de 19de eeuw komen naaldenkokers voor die versierd zijn met het zogenaamde stampwerk. Bij het stampdecor wordt een dunne plaat zilver tussen 2 stempels met motief geplaatst. Door druk op het zachte zilver uit te oefenen wordt het motief ‘overgezet’. Deze techniek is niet alleen gebruikt bij naaldenkokers maar ook bij bijvoorbeeld zilveren lodereindoosjes en andere kleine voorwerpen waar van een aantal dezelfde exemplaren gemaakt werden. De meeste, in zilveren stampwerk gemaakte naaldenkokers lopen taps toe; de dop eindigt in een vierkant plaatje. De geheel zilveren naaldenkoker sluit goed door middel van schroefdraad. Toch zijn er in deze tijd ook andere modellen naaldenkokers gemaakt.
Een Amsterdamse zilversmid: Cornelis van Hoek
Op bovenstaande foto zijn zilveren naaldenkokers te zien vervaardigd door slechts één zilversmid: Cornelis van Hoek uit Amsterdam. De 2 rechter taps toelopende zilveren naaldenkokers zijn versierd met stampwerk. De rechter is gemaakt in 1787, Hoek was toen nog maar één jaar aan het werk als zilversmid. De 2 gladde kokers met een sobere versiering stralen meer verfijning uit en dateren van 1802 en 1804.
Tussen 1800 en 1810 is een totaal ander model naaldenkoker in opkomst: namelijk een paraplu of parasol. De linker koker is zo’n paraplu model en dateert uit 1804. Door de ribversiering is het of je de baleinen van de paraplu ziet zitten. Bijzonder om na meer dan twee eeuwen mee te kunnen kijken met de evolutie die één zilversmid in zo’n 15 jaar doormaakt.
Zilversmid Pieter Geijskes uit Schoonhoven
Ook de zilversmid Pieter Geijskes uit Schoonhoven heeft verschillende modellen naaldenkokers gemaakt. In tegenstelling tot Cornelis van Hoek is bij hem de koker met stampwerk niet de oudste. Dit is te zien aan de zilverkeuren en Geijskes verschillende meestertekens. De twee rechter kokers hebben het meesterteken dat in gebruik was tussen 1812-1816. Ook staat er het ‘zwaardje’ als zilverkeur op dat vanaf 1814 in gebruik is. Hieruit kun je opmaken dat de kokers gemaakt zijn tussen 1814 en 1816.
Beide kokers hebben hetzelfde model, maar de ene heeft het stampdecor en de ander is gegraveerd. De paraplunaaldenkoker lijkt een ribversiering te hebben maar het zijn hele dunne lijntjes en is veel sierlijker. Deze koker is gemaakt in 1811 of 1812; dit is de zien aan de ingeslagen jaarletter “d” die in gebruik was tijdens het Koninkrijk Holland. Ook is het zilvergehalte keur “10” afgeslagen. De linker naaldenkoker dateert van 1803 en heeft voor die tijd een bijzonder model en versiering. Ook bij deze Schoonhovense zilversmid zie je weer totaal verschillende modellen en versieringen in een periode van 1803 tot 1816.
Isaak van Gelder, zilversmid werkzaam in Utrecht
Een ander stel zilveren naaldenkokers is gemaakt door Isaak van Gelder uit Utrecht. Deze zilversmid heeft gewerkt tussen 1782 en 1811 – dus in een periode die overeen komt met zijn bovenstaande Amsterdamse en Schoonhovense collega’s. Beide naaldenkokers op de foto zijn uit zijn ‘latere periode’ wat op te maken valt uit het afgeslagen keur: het stadskeur van Utrecht gebruikt tussen 1807 en 1812. De paraplu heeft een motief van smalle streepjes in de lengte; een mooie eenvoudige versiering. De jaarletter is helaas verpoetst en dus onleesbaar. De rechter naaldenkoker is een taps toelopend model. Het heeft ook een versiering in de lengte, onderbroken door een glad verdikt element. Deze bijzondere zilveren naaldenkoker stamt uit 1809.
Verschillende materialen
Ook andere handwerkslieden hebben het paraplu of parasol model naaldenkoker ontdekt en maakten er wat moois van. De twee benen kokers hebben een uiteinde van een gebalde vuist en een hoefje. Er zijn ook combinaties van verschillende materialen mogelijk zoals de tweede van rechts. Het “plu” gedeelte is van hoorn, de punt en het handvat van been. Als extra is in het handvat een z.g. ‘Stanhope’ aangebracht. Dat is een mini foto in een vergrootglaasje met een doorsnede van 3 mm. In dit geval zijn het vier plaatjes van bezienswaardigheden in Parijs – een souvenir dus. [Lees ook het Blog: Souvenir]
De derde koker van rechts is gemaakt van parelmoer en is voorzien van vergulde elementen. Deze naaldenkoker zou een parasol kunnen voorstellen want de datering is 1800-1825. Dit is de periode dat de dames uit de hogere klasse niet in de felle zon kwamen omdat ze, volgens de heersende etiquette, een zo wit mogelijke huid moesten houden.
Nog een Schoonhovense zilversmid
Pieter van Wingerden was ook een zilversmid die in Schoonhoven gewerkt heeft, en wel van 1806-1823. Hij heeft alle drie deze zilveren paraplu naaldenkokers gemaakt. De jaarletters variëren tussen 1809 en 1812; deze naaldenkokers zijn dus vroeg werk van hem. Alle drie hebben een iets verschillende, maar mooi eenvoudige versiering.
Op de linker koker heeft hij mooi duidelijk zichtbaar alle keuren afgeslagen op het platte handvat. Bijzonder is, dat deze zilversmid alle drie de naaldenkokers in Utrecht heeft laten keuren. Hij werkte in zilverstad Schoonhoven waar ook een keurkamer was. Dit gebruik van een andere keurkamer komt vaker voor maar de reden is mij niet bekend.
Een blog vol oude paraplu naaldenkokers – al meer dan 200 jaar een lust voor het oog. Al hebben we er niets aan in herfst- en winterweer.
Lees meer van de verzamelaar over naaigerei in de Blogs:
Van jachthond tot gezelschapsdier op naaigerei
Prachtig schoeisel, maar niet voor aan de voet
Bekijk ook de collectie antiek zilver van Zilver.nl: