Van jachthond tot gezelschapsdier op naaigerei

De hond: van jachthond tot gezelschapsdier afgebeeld op allerhande naaigerei

 

Zilveren naaigerei met afbeeldingen van honden

We kennen de hond in vele hoedanigheden. Denk hierbij aan de jachthond, de politiehond – die een steeds breder ‘functiepakket’ heeft gekregen als hasjhond en ‘zoek-inklimmers-in vrachtwagens’- hond. Maar de hond staat ook heel dicht bij de mens : zo zijn er natuurlijk de hulphond en geleidehond en voor velen van ons is een hond een onmisbaar gezelligheidsdier.

Op naaigerei zijn door de eeuwen heen ook honden afgebeeld. Dit zijn veelal jachtscènes. Links op de foto staat een naaldenkoker. Deze heeft een breed uiteinde: dit is een vingerhoedhuisje. Dit handige opberghulsje is versierd met een jachttafreel. De ketting, die door de ogen aan weerszijden gaat, kan aan een rokhaak gehangen worden, of als chatelaine gebruikt. (Lees ook: Friese accessoires voor de chatelaine)

Deze bijzondere naaldenkoker is rond 1810 gemaakt in Hoorn door de zilversmid Jan Borghans. De naaldenkoker rechts op de foto is gemaakt door Pieter Vergeer uit Schoonhoven in 1797. Ook deze naaldenkoker is versierd met een jachttafreel. In tegenstelling tot nu, waren jagen en afbeeldingen van de jacht toen nog heel gewoon.

[su_row][su_column size=”1/2″ center=”no” class=””]

[/su_column] [su_column size=”1/2″ center=”no” class=””]

[/su_column][/su_row]

Rennende jachthonden : details van de bovenstaande naaldenkokers.

Je ziet op dit deel van het vingerhoedhuisje een huis met daarboven de zonnestralen en vogels. De hond is in actie, jagend op de vogels of de 2 herten die zijn afgebeeld op de achterkant. De foto rechts laat 2 details zien namelijk de dop met een hond die rent of jaagt. Bij het tweede detail zit de herder met de hond aan zijn voeten.

 

Priemen met Keeshonden als versiering : een subtiel blijk van partijkeuze

De Keeshond : een historisch symbool

De priemen met de Keeshonden hebben een bekende historie. Rond 1785-1790 was in Holland de strijd gaande tussen de Prinsgezinden (aanhangers van Stadhouder Willem V) en de Patriotten die meer democratisering wilden. Beide partijen hadden hun eigen symbolen waaraan men ze kon herkennen.

De Prinsgezinden hadden als symbool een Oranjeboom met de portretten van Willem V en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen. De Patriotten hadden als kenmerk de Keeshond, en werden “Kezen” genoemd, waarschijnlijk naar hun leider pensionaris Cornelis (Kees) de Gijselaar uit Dordrecht die altijd zijn keeshond bij zich had.

Op de foto staan 2 priemen. De priem met naastliggende schede is ongemerkt – draagt dus geen ingeslagen keuren waaraan maker of leeftijd is af te leiden. De priem met schede is gemaakt door Johannes Schepens die gewerkt heeft in Amsterdam tussen 1761 en 1807.

De ongemerkte priem is waarschijnlijk gemaakt door een zilversmid die er niet voor uit wilde komen tot welke stroming hij hoorde. Er zijn ook zilversmeden bekend die voor beide partijen gewerkt hebben; voorbeelden hiervan zijn o.a. Dirk Goedhart uit Amsterdam en Andries Graves Kooiman uit Schoonhoven.

 

Naaigerei van verschillende materialen.

Diverse voorbeelden door de eeuwen heen

De Franse naaldenkoker is van parelmoer, en is voorzien van een afbeelding van een hond die op de uitkijk staat. Hij dateert tussen 1800 en 1825. Daaronder is een speldenkussen van been, een “disk”, afgebeeld. Dit speldenkussen is gemaakt van 2 plaatjes been met daartussen een stevige vulling en afgewerkt met fluweel. Dit speldenkussen laat zien dat been goed te bewerken is. Deze hond komt goed uit op de bruin geverfde ondergrond.

Midden boven ligt een plat rond meetlint, gemaakt van geweven stof op metaal. Ook hier zie je een hond afgebeeld: een mooie terriër. Dit meetlint is relatief recent: het dateert van ongeveer 1950. De koperen poedel is ook een meetlint en is op te winden door aan de staart te draaien.

En als laatste nog een benen voorwerp. Dit is géén naaigerei maar het werd wel gebruikt door voorname dames. Het is een “handschoenenoprekker” en werd gebruikt om de vingers van chique dunne leren handschoenen wat op te rekken. De strakke handschoenen konden zo makkelijker worden aangetrokken. Zie hier hoe mooi het hert en de hond in een bos zijn afgebeeld, het zijn ware kunststukjes. In een volgend blog meer over dit curieuze voorwerp.

 

Naairingen en vingerhoed met rennende hondjes

Over naairingen en vingerhoeden

Een naairing lijkt op een vingerhoed, maar hij is open van boven – hij heeft dus geen topje. Bij de oudste naairingen werden de putjes die dienden voor het verhogen van de grip van de naald nog handmatig ingeslagen. Ook zie je aan de zijkant een lasnaad. Onder de putjes zit een rand; deze is ofwel glad ofwel versierd met rennende hondjes. Er wordt gesuggereerd dat deze hondjes achter een haas aanrennen. De naairingen met rennende hondjes zijn bekend vanaf de 17de eeuw tot begin 19de eeuw.

De naairing links op de foto is ongemerkt en komt mogelijk uit de 18e eeuw. De rechter naairing heeft wel een ingeslagen keur, het “zwaardje” dat van 1814 tot 1906 is gebruikt voor kleine zilveren voorwerpen. Deze naairing is te dateren in het eerste kwart van de 19de eeuw.

Heel bijzonder is de vingerhoed: deze heeft niet de gebruikelijke putjes maar is voorzien van ruiten. Ook hier is de onderrand versierd met honden. De vingerhoed is volledig gekeurd, maar helaas is niet alles te ontcijferen. Nog wel leesbaar zijn het stadskeur van Utrecht dat gebruikt is van 1807 tot 1812, en de jaarletter ‘C’ die staat voor 1809. De hondjes zijn nog wel duidelijk te zien en rennen al 200 jaar!

 

 

Tot slot een mooie zilveren naaldenkoker van eind 18de eeuw of begin 19de eeuw met voorstellingen van de actieve jacht met paard, ruiter en zijn honden. Dit is toch buitengewoon vakmanschap en blijft voor ons nog steeds genieten.

Lees ook:

Antieke garenwinders

Een compendium, naai- ofwel reisnecessaire

Naaischaren in diverse vormen, maten en materialen

Bekijk ook:

de collectie vingerhoedjes zilver en goud van Zilver.nl

en de zilveren naaldenkokers