In mijn vorige blog [Hoorn, een paar eeuwen zilveren naaigerei] schreef ik over de rijkdom gedurende de 18e en begin 19e eeuw in de stad Hoorn en de omliggende West Friese regio. Deze rijkdom, vergaard met het drijven van handel, zorgde ervoor dat de streek nog lang welvarend bleef. Dit is goed te zien aan de rijk versierde klederdracht, waarbij prachtige zilveren voorwerpen als oorijzers, tasbeugels en naaigerei voorkwamen. In Hoorn waren dan ook een aantal productieve zilversmeden werkzaam.
Een bekende Hoornse zilversmid : de firma Rozendaal
Inhoudsopgave
Rond 1720 vestigde ene Jan Rozendaal uit Amsterdam zich in Hoorn. Zijn beroep was zilversmid. Deze Jan was de grondlegger van het latere familiebedrijf Rozendaal – dat maar liefst tot 1970 heeft bestaan. Vanaf 1833 staat deze zilversmid-dynastie bekend als “Huis Rozendaal”.
Deze firma maar ook andere zilversmeden begonnen hun werkplaats vaak in een schuurtje bij hun huis. Een winkel was er nog niet; de uitgevoerde klussen waren direct betaalde opdrachten. Voorwerpen werden uitgevoerd of aangepast naar de mode van die tijd.
Wanneer de stroom opdrachten groeide en er ook herstelwerkzaamheden bij kwamen, werd er een knecht in dienst genomen voor het eenvoudige werk. Het arbeidsloon was laag. Wanneer op deze manier de klant sneller tevreden gesteld kon worden, kwam er geld binnen en zo groeide de zaak. Het is bekend dat deze familie goed voor zijn werknemers zorgde toen de zaak steeds groter werd.
Huis Rozendaal is steeds van vader op zoon en broers overgegaan; zo zijn ook de vele meestertekens te verklaren. Naast streeksieraden maakten ze ook divers naaigerei. Op de foto bovenaan is naast kluwenhaken ook een breischede te zien.
De punt van de breischede is niet vervormd maar het stelt waarschijnlijk, met veel fantasie, een vrouwenbeen voor. Dit werd vaker gedaan en hoort dan tot het “erotische naaigerei”. Op de foto van dit onedele schaartje is dit vrouwenbeen duidelijker te zien.
Een andere bekende Hoornse zilversmid : Van Straten
Ook de firma van Straten (ook wel: van Straaten) hoort tot de bekende Hoornse zilversmeden. Deze zilversmid maakte o.a. tasbeugels. Dit zijn zilveren monturen met erboven een oog en een stoffen hengsel of een rokhaak. Aan deze beugels werd een stoffen tas gemaakt voor de stadse dracht of een kralentas voor de streekdracht.
Kluwenhaken zijn een ander zilveren voorwerp dat heel veel werd gemaakt in Hoorn. Dit was vroeger een bekend voorwerp, nu weten weinigen meer waar het voor dient. En kluwenhaak is een mooi versierde rokhaak met daaronder een soort veiligheidsspeld. Hieraan kon een klein kluwentje garen gehangen worden voor het sierbrei- of haakwerk. Niet echt voor het grote werk dus, maar meer om mee te pronken.
Zilveren kluwenhaken
De kluwenhaken die door van Straten voor 1906 gemaakt zijn, hebben allemaal het “groot keur”. Dit grote keur bestaat uit 4 in het zilveren voorwerp ingeslagen keuren, of merktekens: een lopende leeuw, het meesterteken, de keurkamer en natuurlijk de jaarletter. Na 1906 werd alleen het “klein keur” afgeslagen, dat bestond uit het zwaardje en het meesterteken. Ook aan het meesterteken is een voorwerp te dateren; de firma heeft in verschillend perioden meerdere meestertekens gebruikt.
De firma’s Rozendaal en Van Straten lijken in Hoorn de grootste zilversmeden te zijn geweest met personeel. Veel andere zilversmeden waren éénmanszaken.
Tot slot verschillende kluwenhaken. Wat opvalt is dat veel in hartvorm gemaakt zijn. Is dit toeval, was deze vorm makkelijk te maken of zijn ze voor geliefden gemaakt – voorzien van hun initialen? We weten het niet, maar de diversiteit maakt de kluwenhaak tot een leuk verzamel object.
Lees ook:
Kluwenhouders: van praktisch tot pronk
Bloemen een bron van inspiratie