Zilveren voorwerpen kunnen op vele manieren worden versierd. We kennen allemaal het graveren van zilver, of het aanbrengen van reliëf. Hele bijzondere siertechnieken zijn het damasceren van zilveren voorwerpen en het aanbrengen van niëllo. Deze technieken werden en worden vooral in Duitsland, Rusland en Spanje gebruikt.
Niëllo – een combinatie van glanzend zilver met mat zwart
Niëllo is een techniek die bestaat uit verschillende stappen. Het einddoel is een zwarte versiering van het glanzend zilveren voorwerp. Allereerst wordt het stuk zilver gegraveerd. De verdiepte delen van het motief worden gevuld met een poeder dat o.a. bestaat uit lood, koper en zwavel. Bij verhitting smelt dit poeder samen. Het wordt dan egaal zwart. Na het polijsten krijgt die niëllo zijn glans en steekt het mooi af tegen het zilver.
Vaak wordt niëllo toegepast in een blokmotief, het zgn.”dambord”effect. Het werd vooral in Duitsland en Rusland op kleine voorwerpen toegepast. Naaigerei is daar natuurlijk erg geschikt voor, maar bijvoorbeeld ook manchetknopen. Het lorgnet op de foto heeft een andere mooie versiering. Soms wordt niëllo ook aangeduid als “Tula zilver”, genoemd naar de Russische stad Tula.
Naast naaigerei zijn er nog andere, meest kleine voorwerpen gemaakt met niëllo versiering. Voor de dames o.a. een notitieblokje met potloodje mogelijk een balboekje omdat er bovenaan een hangoogje is. Wanneer je het potloodje omhoog trekt klapt het blokje open. Een leuk klein medaillon met nu eens een andere versiering.
Aan de heren is ook gedacht! In 1900 waren de herenhorloges groot en rond met een oog waar een ketting aan vast gemaakt kon worden.
De ketting van dit horloge is bevestigd aan het oog om dan in een vestzakje te doen.De andere sluiting gaat in een knoopsgat van het vest of zoals hier aan een lus van de pantalon. Dit is te zien op de foto met de vroegere eigenaar in 1905. Verder hebben we nog een tondeldoosje, de voorloper van het doosje lucifers. Een klein doosje voor snuiftabak.Roken en snuiven was toen héél gewoon. Manchetknopen en een mes maakten het geheel af.
De heren konden met deze mooie gebruiksvoorwerpen gezien worden.
Damasceren – meerkleurig inlegwerk
Damasceren is al een hele oude techniek om zilver te versieren. Waarschijnlijk is het in Egypte ontstaan. Uit zwart stalen voorwerpen worden figuurtjes gesneden. Deze figuren worden daarna opgevuld met zilver- of goudpoeder. Dit poeder wordt stevig geplet. Daarna wordt het geheel in een chemisch warm bad gedompeld om het zilver/goud aan de ondergrond te laten hechten. Tot besluit wordt het voorwerp gepolijst om het oppervlakte glad en glanzend te maken.
Er zijn weinig gedamasceerde voorwerpen te vinden. Een enkele keer komen we in Nederland voorwerpen tegen die op deze manier zijn versierd. Het is de vraag of dit hier gebeurd is, of dat het werk uitbesteed werd in het buitenland. Hierover is tot op heden géén informatie te vinden.
Op de linker foto een paar scharen van zilversmeden uit Schoonhoven. De bladen van al deze scharen hebben een gedamasceerde versiering. Op de zilveren delen staat een Schoonhovens meesterteken. Op de bovenste en onderste schaar is met fantasie een gestileerd hartje te zien in het tussenstuk als de schaar gesloten is. Om deze versiering staan de scharen uit Schoonhoven bekend.
Op de rechter foto zijn beide zijden van een modern gedamasceerd schaartje te zien. De naam Toledo staat erop. Toledo is de naam van een plaats in Spanje waar deze bijzondere techniek al vanaf de 16e eeuw toegepast werd en heden ten dage nog gedaan wordt. Nu richten de ambachtslieden zich veelal op kleine voorwerpen zoals sieraden, doosjes en vingerhoeden. Dit zijn voorwerpen die geliefd zijn bij toeristen als vakantiesouvenir.
Lees ook van een verzamelaar:
Filigrain, een verfijnde techniek
Bekijk ook de collectie van Zilver.nl: