Door alle eeuwen heen heeft de mens getracht om onheil af te wenden en geluk en fortuin naar zich toe te trekken. Al naar gelang de religie en de culturele achtergrond beschikte men hiervoor over ontelbare rituelen maar ook over beschermende voorwerpen, zoals amulet, talisman en mascotte. Gedurende het neo-naturalisme in de tweede helft van de negentiende eeuw werden dergelijke voorwerpen dikwijls gecombineerd met de soms al eeuwen oude symboliek van planten en bloemen en voor de goudsmeden was het haast vanzelfsprekend om die combinatie in juwelen te verwerken. Men sloeg daarmee immers twee vliegen in één klap, het juweel als fraai statussymbool diende gelijktijdig als beschermer en geluksbrenger. En één van de mooiste voorbeelden in dit genre is het sieraad in de vorm van een klaverblad.
[su_row][su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]
[/su_column] [su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]
[/su_column] [su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]
[/su_column][/su_row]
Klavertje-drie sieraden
Inhoudsopgave
Het klavertje-drie, een kleinere vorm van de witte klaver (Trifolium repens), is al eeuwenlang bekend als beschermer, oorspronkelijk vooral in Ierland, waar men het plantje ‘shamrock’ noemt. De beschermende reputatie zou in India zijn ontstaan. Uit de beschaving die vijfduizend jaar geleden bloeide in de Indusvallei, is een beeldje bewaard gebleven van een man, dat is bedekt met klavermotiefjes. Van oude Arabische kunst is hetzelfde motief bekend en het is aannemelijk dat het huidige woord shamrock is afgeleid van het Arabische ‘shamrakh’, de benaming van een drievoudige maangodin uit de pre-islamitische tijd. Pas veel later werd het motief door de christelijke wereld als beschermer geadopteerd.
Volgens de overlevering was het de beschermheilige van Ierland, Sint Patrick, die het klavertje-drie onsterfelijk maakte als symbool. Toen hij in Ierland aankwam om er de bewoners te kerstenen, stootte hij op nogal wat weerstand van de bevolking, die liever de oude zonnegod bleef aanbidden. En toen hij zijn boodschap aan koning Leoghaire meedeelde, deed hij dat met behulp van een klavertje-drie, waarvan hij zei dat de drie blaadjes de heilige Drie-éénheid voorstelden. Nog elk jaar op Sint Patricksdag, 17 maart, wordt de heilige geëerd en spelden de Ieren klavertjes-drie op hun kleding. Het plantje werd zelfs zo sterk geassocieerd met Ierland, dat men in de achttiende eeuw soms wel sprak over Shamrockshire.
Tegenwoordig wordt het klavertje-drie vaak gegoten in glas of doorzichtig plastic om te dienen als broche of hanger. In de negentiende eeuw werd het motief dikwijls verwerkt tot kleine juweeltjes, die dankzij de vele Ierse emigranten ook populair werden in de Verenigde Staten. Maar ook op het Europese continent wist men het motief naar waarde te schatten.
[su_row][su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]
[/su_column] [su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]
[/su_column] [su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]
[/su_column][/su_row]
Gouden hangers en broche, médaillebijoux
Médaille bijoux
De Parijse goud-smid- médailleur Emile Vernier (1852-1927) verwerkte het klavertje-drie omstreeks 1890 in één van zijn zogenaamde médaillebijoux. De médaille, in feite de opvolger van de negentiende eeuwse camée, toont tegen een gladde achtergrond een jong meisje met voorjaarsbloemen in het haar en een diamanten colliertje en werd als een onderdeel van een serie van vier broches met de naam ‘Les quatre saisons’ verkocht als ‘Le printemps’.
De beroemde Russische hofjuwelier Peter Carl Fabergé (1846-1920) verwerkte het klavertjedriemotief in één van zijn befaamde paaseieren. Het bijna negen centimeter hoge klaverei werd vermoedelijk in 1902 vervaardigd door de werkmeester Michael Perchin (1860-1903) en datzelfde jaar geschonken door Tsaar Nicolaas II aan zijn echtgenote Alexandra Feodorevna. De klaverblaadjes zijn versierd met vensteremail of ‘plique-à-jour en gedeeltelijk bezet met diamantjes en robijntjes. Dit ei is het enige tot nu toe bekende voorwerp van Fabergé waarin de uiterst moeilijke techniek van het vensteremail is toegepast. De gebruikelijke inhoud van het ei zal ongetwijfeld eveneens een gelukbrengende betekenis hebben gehad, maar is helaas verloren gegaan.
Een nog grotere geluksbrenger
Als het gewone klavertje-drie al geluk brengt, dan kan het niet anders dat het zeldzame klavertje-vier een nog grotere geluksbrenger is. Volgens een oude overlevering was iedereen die een klavertje-vier droeg ‘veilig voor elke kwaadaardige betovering’. En ook hier heeft de betekenis een kleurrijke achtergrond. Volgens een legende nam Eva een klavertjevier mee uit het paradijs. Het is dan maar te hopen dat ze het niet verwarde met het blad van een vijg. Een klaverblaadje is immers nogal klein.
Ook vanuit een occult standpunt had het klavertje-vier grote waarde, want men zou er vijandige demonen mee kunnen zien en deze vervolgens ontwijken. Het beschermde bovendien tegen gekte. Voor christenen had het speciale kracht omdat de vier blaadjes werden vergeleken met de vier delen van het kruis en het werd in het algemeen beschouwd als een symbool van evenwichtigheid, eenheid en volkomenheid. Soms werden de blaadjes ook gezien als symbolen van hoop, geloof, liefde en geluk, maar ook wel van rijkdom, roem, een trouwe geliefde en een stralende gezondheid.
[su_row][su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]
[/su_column] [su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]
[/su_column] [su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]
[/su_column][/su_row]
Het is dan ook geen wonder dat slimme ondernemers tegenwoordig per jaar wereldwijd ruim vier miljoen klavertje-vierplantjes aan de man weten te brengen. En mocht u er toevallig zelf één vinden, dan zijn er verschillende manieren om het klavertje-vier te bewaren. U kunt het bijvoorbeeld in uw schoen stoppen, want dat brengt geluk. U kunt het ook in een bijbel leggen voor hetzelfde resultaat.
Gouden klavertje vier
Merkwaardig genoeg wil de overlevering dat als een man er één vindt en hem draagt, hij onder de dienstplicht kan uitkomen. Misschien was dat wel de reden waarom iemand een op 8 augustus 1930 gevonden klavertje-vier door de Parijse juwelier Cartier liet zetten in een gouden en kristallen foedraaltje. Waarschijnlijk omdat het in de natuur zo zeldzaam is komt het klavertje-vier in juwelen vaker voor dan het klavertje-drie. Meestal als broche en uitgevoerd in verschillende materialen, zoals groene aventurijn, topazen, diamantjes of geëmailleerd goud en dan soms nog mooier dan de echte exemplaren. Van de laatste komen sinds enkele jaren trouwens ook kopieën in de handel voor. En wie het zekere voor het onzekere wil nemen vindt wellicht baat bij een juweel waarin het klavertje-drie en vier samen zijn verwerkt, zoals in een Franse broche van omstreeks 1900. De blaadjes liggen hier in vensteremail en zijn bezet met kleine diamantjes. Een dergelijk sieraad kan niet anders dan geluk brengen.
Er schijnen nog veel zeldzamere vormen van het klavertje te bestaan, met vijf, zes of zelfs zeven blaadjes. Vijf zou zorgen voor welstand, zes voor beroemdheid, terwijl zeven blaadjes de drager zou beschermen tegen alle vormen van onheil. De laatste lijkt tegenwoordig hard nodig, maar werd tot nu toe in de natuur niet gevonden, evenmin als in juwelen. Misschien een idee voor de hedendaagse goudsmid!
Lees ook deze blogs van Martijn Akkerman;
Fleur-de-lys, altijd een koninklijke uitstraling
Bekijk ook de collectie van Zilver.nl;