Zilver.nl blog logo

Fleur-de-lys, altijd een koninklijke uitstraling

Door Juwelenhistoricus bekend van Tussen Kunst en Kitsch•geschreven op 24 maart 2021• Geen reacties

Inhoudsopgave

Tot verrassing van velen verscheen de Spaanse koningin Letizia tijdens een galadiner in Kopenhagen met een nieuw diadeem: in een rij grote parels pronkt centraal een fleur-de-lys van diamant. Deze gestileerde bloem speelt van oudsher een rol in koninklijke juwelen, vooral binnen de Bourbon-families. Heel soms komt een diadeem met fleurs-de-lys ter veiling. Koningin Letizia van Spanje fleur-de-lys diadeem Blog Zilver.nl al
Koningin Letizia van Spanje met een diadeem met fleur-de-lys symbool tijdens een gala diner in 2015 in Kopenhagen ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van koningin Margrethe van Denemarken.

Een diadeem van Europese koninklijke herkomst

Koningshuizen en de hen omringende adel waren in een ver verleden de bezitters van juwelen. Naast uiterlijk vertoon, konden zij hiermee met name ook hun status en maatschappelijk positie benadrukken. De laatste decennia werden diverse koninklijke families soms min of meer gedwongen om kostbaarheden van de hand te doen, om zodoende in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Zo werd in 2013 door veilinghuis Christie's in Londen een diadeem verkocht met 'een Europese koninklijke herkomst' (zie foto opening). Het juweel, dat ook als collier kan worden gedragen, werd omstreeks 1890 vervaardigd van zilver en goud, en is bezet met diamanten. Het diadeem wordt onder andere gevormd door meerdere fleurs-de-lys, een motief dat inderdaad een koninklijke relatie lijkt te bevestigen.

Gestileerde iris

De fleur-de-lys, of Franse lelie, is een motief in de heraldiek, waar het logischerwijs vooral in verband wordt gebracht met Frankrijk. De naam betekent letterlijk 'leliebloem', hoewel het in feite een gestileerde iris is. De lelie is het symbool van de Maagd Maria; dit is de reden dat het motief minder vaak voorkomt in juwelen van protestantse hoven. De associatie van de fleur-de-lys met Frankrijk in het algemeen en het Franse koningshuis in het bijzonder dateert van de kroning van koning Clovis I in 481. Tijdens zijn kroning zou de Maagd Maria zijn verschenen, die Clovis een lelie overhandigde, terwijl er tevens een vaatje olie uit de hemel zou zijn gevallen, waarmee hij uiteindelijk werd gezalfd. Vanaf dat moment werd de lelie door koningen gebruikt om aan te tonen dat ze hun macht van God zelf hadden gekregen. Ook Engelse koningen namen de fleur-de-lys in hun wapens op, omdat zij aanspraak maakten op de Franse troon tot 1801, toen zij afstand deden van die claim. Maar ook na die tijd bleef het motief in Engeland gebruikt worden, mede om de door God gegeven status aan te tonen.

Kroontje van Koningin Victoria

Zo draagt het kleine kroontje dat in 1870 op haar verzoek door hofjuwelier Garrard werd vervaardigd voor koningin Victoria vier met diamanten bezette Franse lelies. Ook in de kroon waarmee de vorst wordt gekroond en die jaarlijks wordt gedragen tijdens de opening van het parlement, de Imperial State Crown, is het motief verwerkt. Koningin Victoria met het kleine kroontje gemaakt door Garrard met franse lelies Blog Zilver.nl
Koningin Victoria met haar kleine kroontje gemaakt door hofjuwelier Garrard.

Regal Circlet

Daarnaast kent men aan het Engelse hof de zogenoemde Regal Circlet, een hoofdsieraad dat het midden houdt tussen een kroon en een diadeem. Koningin Victoria liet in 1853 een dergelijk juweel van koningin Adelaide aanpassen en voorzien van vier afneembare fleurs-de-lys. Dit exemplaar werd later gedemonteerd, het lege montuur wordt nog steeds bewaard, en de stenen werden overgezet in een vergelijkbaar diadeem voor koningin Alexandra, die het soms droeg in combinatie met Victoria's kleine kroontje. Dit juweel ging over op koningin Mary en werd zo aangepast dat de beroemde Koh-i-Noor erin kon worden geplaatst, een diamant die volgens een legende alleen door vrouwen mag worden gedragen. Tenslotte werd het juweel gedragen door koningin Elizabeth, de koningin moeder. Soms ook met beugels erop en een fluwelen baret aan de binnenzijde, waardoor eerder sprake was van een kroon. Zo lag het juweel ook op haar kist tijdens haar uitvaart.
Regal circlet crown van Engeland het lege montuur Blog Zilver.nl
Het lege montuur van het Regal Circlet van koningin Adelaide.
 De Engelse kroon die bij haar uitvaart op de kist van koningin moeder Elizabeth lag Blog Zilver.nl
De Engelse kroon die bij haar uitvaart op de kist van koningin moeder Elizabeth lag.
 De Imperial State Crown Blog Zilver.nl
De Imperial State crown.

Motief van de Bourbons

De Franse koningen uit de Huizen Valois en Bourbon hebben het motief van de franse lelie altijd een prominente plaats toebedacht in hun wapens en juwelen. De meeste Franse kronen waren ermee versierd, maar er is slechts een enkel voorbeeld bewaard gebleven; tijdens de Franse Revolutie werden bijna alle kronen van voor die tijd verduisterd of vernietigd. Alleen de kroon van Lodewijk XV bleef bewaard. Met dit juweel, vervaardigd door hofjuwelier Laurent Ronde, werd deze koning in 1722 gekroond. Voor de versiering werd gebruik gemaakt van de beroemde Regent-diamant, 282 kleinere diamanten, 64 kleurstenen zoals saffieren, robijnen, topazen en smaragden, en 230 parels. Bovenop stond de fleur-de-lys, bezet met grote diamanten. De kroon is tegenwoordig te bewonderen in het Louvre.   Kroon van Lodewijk XV van Frankrijk Blog Zilver.nl
Kroon van Lodewijk XV van Frankrijk, foto

La Buena

Bij afstammelingen van de Franse koningen wordt het Franse leliemotief nog steeds gedragen in oude en nieuwe juwelen. Zo kreeg prinses Victoria Eugenie, kleindochter van koningin Victoria, een diadeem met de fleur-de-lys van haar echtgenoot, koning Alfonso XIII van Spanje toen ze in 1906 met hem trouwde. Dit diadeem, dat in de familie bekendstaat als La Buena (de goede), werd vervaardigd door de Madrileense hofjuwelier Ansorena en werd oorspronkelijk in gesloten vorm gedragen. Maar kort na haar huwelijk liet de koningin het juweel veranderen en vanaf toen werd het in geopende vorm gedragen door onder andere koningin Sofia.
Koningin Ene (Victoria Eugenia) met het Spaanse fleur-de-lys diadeem in oorspronkelijke dichte vorm
Koningin Ene (Victoria Eugenia) met het Spaanse fleur-de-lys diadeem in oorspronkelijke dichte vorm.
 Koningin Sofia met het diadeem van koningin Ena en een fleur-de-lys broche Blog Zilver.nl
Koningin Sofia met het diadeem van koningin Ena en een fleur-de-lys broche.
In 2009 werd door deze juwelier opnieuw een diadeem vervaardigd met het motief van de fleur-de lys. Dit witgouden juweel is bezet met 450 diamanten en tien grote Zuidzee-parels. Oorspronkelijk ging het gerucht dat koning Felipe dit diadeem kocht voor zijn echtgenote ter gelegenheid van hun vijfjarig huwelijk. Koningin Letizia werd er echter nooit mee gesignaleerd, alleen het middenstuk in de vorm van een Franse lelie droeg ze af en toe als broche. Ansorena liet doorschemeren dat het juweel een gift van de juwelier aan Letizia was. Wellicht was dat dan ook de reden dat het diadeem tot voor kort niet werd gedragen; de slechte economische situatie van Spanje en recente schandalen rond het koningshuis zouden dit geschenk gevoelig hebben gemaakt. Maar ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van koningin Margrethe van Denemarken droeg de Spaanse koningin het diadeem toch, voor het eerst, in het openbaar. (zie foto bovenaan) Koningin Latizia met de fleur-de-lys uit het diadeem als broche Blog Zilver.nl
Koningin Latizia met de fleur-de-lys uit het diadeem als broche.

Ook in België

De fleur-de-lys kan ook om decoratieve redenen worden verwerkt in juwelen. Zo verscheen prinses Claire van België tijdens het huwelijk van kroonprinses Victoria van Zweden met een nieuw diadeem, bezet met diamanten en parels, waarin gestileerd Franse lelies zichtbaar zijn. Het vermoeden bestond dat ze het juweel geleend had van een Belgische juwelier, maar omdat ze het weer droeg tijdens een concert ter gelegenheid van het huwelijk van prins Albert van Monaco, een jaar later, wordt nu toch gedacht dat het voor haar werd aangeschaft. Over de herkomst, en of het ook gedragen zal worden door andere leden van de Belgische koninklijke familie, is echter (nog) niets bekend. Lees ook: Geknoopt & gestrikt Uitgesproken vorstin, uitgesproken juwelen Bekijk ook van Zilver.nl de; Sieraden Dit is een link naar onze webwinkel