Verzamelinspiratie, een voorbeeld in naaigerei

Verzamelingen zijn er in vele soorten en maten. De één is gek op kikkers en heeft een huis vol beeldjes, de ander is verzot op tekkels en heeft er zelfs een zilveren zoutvat van. Ook naaigerei komt in diverse uitvoeringen voor, met vele mogelijkheden voor deelverzamelingen. Je kan hierbij denken aan verschillende materialen, dieren, personen, zilversteden, … – enzovoort! Hieronder een aantal voorbeelden ter inspiratie.

 

Bijzondere dieren

Rond 1850 was het – vooral in Engeland  – mode om hoorntjes van dieren te gebruiken als naaldenkoker. Er is dus een dierlijk materiaal gebruikt voor deze naaldenkoker. Daarbij heeft de dop een benen versiering in de vorm van een konijn. Linksboven ligt een zilveren vis; het is een speldenkussen. Dit visje is ook Engels, maar is wat later gemaakt, namelijk in Londen in 1908.
De twee parelmoeren visjes met het kettinkje zijn breipendoppen; ze zijn waarschijnlijk Frans. Het schaartje heeft prachtig uitgesneden parelmoeren herten, en zijn zeker van Franse makelij tussen 1800 en 1825.
Gelukkig deed Nederland ook aan de mode mee. De zilveren schaar is Amsterdams van de hand van David de Jongh rond 1780. De schaar is gemerkt met de tulp-zijn meesterteken- en de jaarletter voor 1797.

Op de naaldenkoker staat een duif op de dop en verder o.a. een springend hert gemaakt door Carolus te Ham rond 1780.

Daarnaast blijven vingerhoeden met hun immense verscheidenheid een bron van verzamelplezier. Al met al een internationaal dierengezelschap in verschillende materialen en van diverse leeftijden.

 

Mensen van divers pluimage

Ook personen staan veelvuldig op naaigerei afgebeeld. Hierbij kan het om bijzondere mensen gaan om ze te eren of vereren, maar ook om mensen bezig met hun dagelijks werk.
De zilveren naaldenkoker links is een verering van Johan Zoutman, de bevelhebber van de Nederlandse vloot in 1781. Bij de oorlog met de Engelsen bij de Doggersbank kwam hij als overwinnaar terug naar Holland. Verschillende zilversmeden hebben hem afgebeeld op kleine voorwerpen. Deze koker is gemaakt door Dirk Hoep uit Hoorn in 1784. Een andere verering is voor Sainte Geneviève de schutspatrones van Parijs. Hier is zij afgebeeld op een onder glas geschilderd deksel van een parelmoeren vingerhoedhuisje.
Van een ander pluimage is het peervormig benen speldenkussen met een lezende man of wellicht monnik. Het kussentje is waarschijnlijk Chinees, maar gemaakt voor de Europese markt.
Op de horizontale zilveren naaldenkoker onderaan de foto staan twee wandelende personen en een ruiter. Deze mooie koker met scherpe afbeeldingen is van Willem Vergeer uit Schoonhoven , gemaakt in1786.
De zilveren naaischaar rechts heeft net als de naaldenkoker een dagelijks tafereeltje: de boerin met een juk met melkemmers. Deze is van de Friese zilversmid Sytse Klazes Hoefnagel uit Heerenveen en is gemaakt in 1810.
De vrouw op de zilveren priem linksboven is een onbekende schoonheid, helaas is het stukje niet voorzien van zilver keuren.
Midden op de foto ligt een rond zilveren doosje met figuren. Dit is een wasdoosje. Hierin werd de bijenwas bewaard waar garen overheen gehaald kon worden. Zo werd het garen gladder. Dit doosje is gemaakt door Daniel Housell II in 1771 in Amsterdam.
Tot slot rechts een ivoren uitgesneden naaldenkoker waarop een man met hoed is te zien op een raster achtergrond.

 

Zeg het met bloemen

Door de eeuwen heen zijn bloemen  een geliefde versiering geweest. Ze zijn aangebracht ter versiering van vele voorwerpen uit verschillende materialen.
Een witte naaldenkoker linksboven is gemaakt van glas, en vervolgens met de hand beschilderd. Deze voorwerpen zijn erg teer maar ze zijn er nog steeds. De twee zilveren vingerhoeden eronder zijn deels versierd met email, waarop ook tere bloempjes te zien zijn.
Dan twee paarlmoeren naaldenkokers. De linker naaldenkoker is versierd met een viooltje in een ovaal schildje, het kenmerk van verkoop in het beroemde “Palais Royal” in Parijs.  De rechter koker is versierd met een veel voorkomende bloemenmand; de sluiting is afgezet met een smal gouden bandje. Beide naaldenkokers zijn van Franse makelij.
Aan de rechterkant is een zeldzame Nederlands zilveren schaarhouder afgebeeld. Deze houder is voorzien van een oogje om  aan een chatelaine te hangen. De houder is gemaakt rond 1800, en is helaas ongemerkt. Als je goed kijkt, zie je dat een konijntje zich tegoed doet aan de bloemetjes.
Het liggende voorwerp onderaan is een met kleine bloemetjes versierde breischede waar het bovenste deel af kan, zoals bijvoorbeeld ook bij schuifnaaldenkokers. Het linker deel is gevuld met hout waarin openingen zijn gemaakt die corresponderen met de openingen in de dop. Zo blijft de breinaald stevig op zijn plaats. Het is eigenlijk ongebruikelijk dat een breischede uit 2 delen bestaat. Dit bijzondere exemplaar is gemaakt door Christoffel van Eyk uit Amsterdam, die gewerkt heeft tussen 1731 en 1770. Het stuk is helaas niet gemerkt met een jaarletter.

Gek van de sleutelstad: Leiden !

Omdat zilver zo prachtig gekeurd wordt, kan je het ook heel goed op plaats verzamelen. Amsterdam en Schoonhoven zijn de bekendste zilversteden. Maar ook Leiden kende een groot aantal zilversmeden tot halverwege de 19de eeuw. Echter toen in 1858 vlak bij Leiden (in Voorschoten) de “Zilverfabriek Voorschoten” werd opgericht viel het doek voor de meeste Leidse zilversmeden.
De voorwerpen op de foto’s zijn dan ook om de oude Leidse zilversmeden te eren. Allereerst twee zilveren kluwenmandjes. Het linker mandje – voorzien van prachtig fijn arceerwerk – is gemaakt door Hendrikus Johannes Schretlen in 1808 . het is voorzien van het stadskeur voor die periode: de bekende twee gekruiste sleutels. Deze zilversmid is bekend geworden om de vele voorwerpen die hij gemaakt heeft voor de Katholieke kerk door heel Nederland. Het rechter mandje is van later datum, namelijk uit 1826 en het is gemaakt door zilversmid Cornelis de Keijser Leeflang.

Dan een viertal zilveren naaldenkokers. De bovenste naaldenkoker is gemaakt door Jan Willem Vergouw die in Leiden gewerkt heeft van1769 tot 1812. Er staat géén jaarletter op maar wel de gekroonde O, de herkeur van 1807. Hij dateert dus rond 1800.
De tweede koker heeft géén meesterteken alleen het stadskeur van Leiden met als jaarletter een A, dat is 1759 of 1784, helaas niet goed te dateren dus. De derde naaldenkoker is van de hand van zilversmid Anthony Minne, vervaardigd in 1763 ,en ook weer voorzien van de sleutels van de stad. De onderste koker is gemaakt door Hermanus Boekwijt in 1809. Dit is dezelfde periode als het mandje van Schretlen, en heeft ook weer de gekruiste sleutels als stadswapen.
Alle vier de naaldenkokers hebben het typerende model dat rond 1800 populair was: taps toelopend, een schroefdop die eindigt in een vierkant plaatje. Allen hebben ook een typerende versiering van streepjes in de vorm van ruiten, zigzagjes of puntvormen.

Lees ook het blog: Leiden – niet alleen “sleutelstad” maak ook “zilverstad”

Een power vrouw avant la lettre: Christina Poolman-Gallé

Nog een andere ‘verzamel-invalshoek’ is het zoeken naar werk van één bepaalde zilversmid. Ook dat is goed te doen omdat veel zilver stukken werden (en worden) afgeslagen met een meesterteken. Alle stukken op de foto zijn gemaakt door een vrouw – een zeldzaamheid in een door mannen gedomineerd ambacht.
De vrouwelijke zilversmid in kwestie is Christina Poolman-Gallé uit Amsterdam. In de archieven is terug te vinden dat ze op 40-jarige leeftijd, als weduwe, in 1826 met Hendrik Poolman trouwt. Deze mijnheer Polman is een zilversmid. Waarschijnlijk is Christina zich gaan interesseren voor de zilversmidkunst en is zij een opleiding gaan volgen. Want wanneer haar man in in 1851 overlijdt, zet zij de zaak voort. Christina krijgt dan ook een eigen meesterteken [W*P], wat staat voor “Weduwe Poolman”. Als zilversmid maakte Christina verschillende soorten naaigerei, dat vaak met bloemen versierd was, zoals op de foto te zien is.
Alle voorwerpen op bovenstaande foto’s hebben één grote gemene deler: het is allemaal naaigerei. Ze zijn echter gemaakt van hele diverse materialen, op verschillende plaatsen en tijdstippen, in diverse technieken. Zo ontstaan weer deelverzamelingen, die mij veel plezier brengen en – naar ik hoop – u inspireren voor uw verzameling.

Lees ook van de verzamelaar:

Mooi versierd

Aparte modellen naaigerei

Bekijk ook de collectie van Zilver.nl:

Antiek zilver

Antiek naaigerei