VERzamelen of ONTzamelen

VERzamelen of ONTzamelen

 

De laatste tijd hoor je het steeds meer : niet alleen diverse musea, maar ook mensen die aan het “ontzamelen” zijn. Dat betekent dus dat je je met zorg verzamelde voorwerpen afstoot. Je zou ze via marktplaats, de kringloop of de veiling aan de man kunnen brengen. Maar je kan er dan dus niet meer van genieten.

Ik kijk ook regelmatig naar mijn verzameling. Ik zie dan tot mijn vreugde dat er in de loop van de jaren mini-verzamelingetjes binnen het grotere geheel zijn ontstaan.

 

Schout-bij-nacht  Zoutman op diverse wijzen geportretteerd

 

Portret van Johan Arnold Zoutman met een bevelhebberstaf in zijn hand en op de achtergrond de Slag bij de Doggersbank, Collectie Het Rijksmuseum

Mini verzamelingen

Eén voorbeeld van zo’n mini verzameling, van wel 3 stuks, zijn de naaldenkokers met een afbeelding van Johan Zoutman. De jonge Zoutman (1724-1793) was al sinds zijn 12e jaar verbonden aan de Admiraliteit van Amsterdam. Uiteindelijk raakte hij als vlootvoogd betrokken bij de Vierde Engels-Nederlandse oorlog bij de Doggersbank in 1781. Na de goede afloop van deze zeeslag werd hij bekroond met 2 gouden medailles. Hij pronkt hiermee op een schilderij dat toen van hem gemaakt is. Zoals vaker bij bijzondere gebeurtenissen, verwerkten zilversmeden dit in de zilveren gebruiksvoorwerpen die ze maakten.

[su_row][su_column size=”1/2″ center=”no” class=“”]

[/su_column] [su_column size=”1/2″ center=”no” class=“”]

[/su_column][/su_row]

Op de linker foto 2 naaldenkokers van Dirk Goedhart uit Amsterdam. Goedhart heeft een heel toepasselijk meesterteken, namelijk een vlammend hart. Hij werkte tussen 1782 en 1816; de naaldenkoker met het profiel van schout-bij-nacht  Zoutman is dus een vroeg werk van hem.

Op de rechter foto is Zoutman afgebeeld door een Hoornse zilversmid. Deze zilversmid, Dirk Hoep, heeft de naaldenkoker gemaakt in 1784.Hier is de naam van Zoutman nog boven de afbeelding aangebracht. De houding van de geportretteerde op beide kokers verschilt iets, maar beide zijn onder een strik afgebeeld – helemaal in lijn met de stijl van die tijd.

De beide zilversmeden hebben nog een andere, nagenoeg identieke, naaldenkoker gemaakt. Omdat het ronde kokers zijn, is het niet mogelijk om het hele plaatje op de foto te zetten. Bij beide taferelen is de bovenste afbeelding op de koker een altaar. Boven dit altaar zie je 2 handen van de personen die er naast staan: een symbool voor het huwelijk. Zilversmid Goedhart heeft er nog een kroon boven afgebeeld : dit staat voor de eeuwigheid en onschuld. Dan is er nog een tweede afbeelding : eronder staat een zittende vrouw afgebeeld met 3 kinderen om haar heen. Dit tafereel wordt “moedergeluk” genoemd. Het gebruik van deze afbeeldingen is niet uniek; ze zijn gebruikt door meerdere 18e eeuwse zilversmeden. Ook dit is een mooi voorbeeld van een mini verzameling!

 

Jan Lingenaar

 

Om even terug te gaan naar het Zoutman-thema : naaigerei gemaakt in 1785 door Jan Lingenaar uit Amsterdam. Ook hij beeldde Zoutman af – maar nu in een lauwerkrans. Op het smalle onderste gedeelte van de koker is rondom een boot afgebeeld met een paar vlaggen in top.

De dop van de naaldenkoker heeft een totaal andere versiering. Hier staat namelijk Mozes op, in het biezen mandje in de Nijl met 3 vrouwen ernaast. In de breischede zijn figuren, bloemen en vogels afgebeeld.

De tweede naaldenkoker heeft een staande haan op de dop. De haan is het Franse symbool voor waakzaamheid en trots. In Nederland is deze haan overgenomen als één van de symbolen van de Patriotten. Dat is een groepering die democratisering wilde en staat tegenover de Prinsgezinden ,de aanhangers van Stadhouder Willem V. Deze strijd speelde zich af tussen 1785 en 1790.

Meer zilver naaigerei met afbeeldingen van Zoutman

Diverse Amsterdamse musea hebben meerdere afbeeldingen van Zoutman in hun collecties. Hij staat ook afgebeeld op lodereindoosje, naaldenkokers en breischedes.

Breischede van Jan Lingenaar.

 

Een voorbeeld van zo’n breischede is gemaakt door Jan Lingenaar.
De tapstoelopende schede is 18 centimeter lang met in het midden een gladde band.Boven en onder deze band is precies hetzelfde afgebeeld maar
door het taps toelopen is het onderste deel op de foto niet goed te zien.
Zoals meestal is Zoutman hier ook afgebeeld in een medaillon met strik erboven maar ook zijn naam boven het borstbeeld.
Onder het medaillon is nog een stukje van het anker te zien.

[su_row][su_column size=”1/2″ center=”no” class=“”]

[/su_column] [su_column size=”1/2″ center=”no” class=“”]

[/su_column][/su_row]

Op de detailfoto’s zien we nog de Hollandse leeuw en de vlag van de overwinning.
Zoals hier te zien is bleef men Zoutman op alle manieren eren voor zijn verdienste voor het land met de motieven die met de zeeslag te maken hadden.
Hij was getrouwd met Adriana Johanna van Heusden, de dochter van de rentmeester van de Prins van Oranje over het kwartier van Geertruidenberg.
Na zijn overlijden is hij bijgezet in het familiegraf van de van Heusdens in de Grote Kerk in Geertruidenberg.

Jan Lingenaar——-Isaac Lingenaar

In het boek : “Amsterdamse Zilversmeden en hun merken”van K.A. Citroen uit 1975 worden de zilversmeden kort belicht
met de afbeelding van hun meestertekens.
Jan Lingenaar werd geboren in 1722 als zoon van Cornelis Lingenaar en Niesje Blaeuw.
1751 is hij zilversmid met als teken IL in een ovaal, hij is kleinwerker.
1802 sterft hij in het Oude Mannenhuis van de Diaconie.
Uit dat boek heb ik de gegevens gebruikt voor het blog.

In het boek: “Amsterdams Goud en Zilver”van J.R. de Lorm uit 1999 staan biografieën van verschillende zilversmeden o.a. Lingenaar.
Het betreft hier Isaac Lingenaar.
Hij is geboren in 1730 als zoon van Cornelis Lingenaar en Catharina van Beeren.
1751 is hij zilversmid en in 1805 is hij overleden en voor rekening van de Diaconie begraven.
Isaac werd in 1751 als poorter ingeschreven en dat was een vereiste om als zilversmid werkzaam te zijn.
Poorter is een historische benaming voor een burger die zich het recht verworven had binnen de poorten van een plaats
met stadsrechten te wonen en zo economische rechten had.
Zo had men ook het recht om lid te worden van een gilde.

Jan Lingenaar komt niet voor in de Poorterboeken en kan géén zilversmid geweest zijn.
Jan en Isaac zijn waarschijnlijk halfbroers want beide hebben een vader Cornelis.

Door voortschrijdend onderzoek hoort er nu een andere naam bij de naaldenkokers en breischedes
in het blog niet Jan Lingenaar maar Isaac Lingenaar.

 

vlinders

Zo zijn er steeds meer kleine verzamelingen te ontdekken wanneer je er op een andere manier naar kijkt zoals deze vlinders – nog zo’n mini verzameling! Of kijk in mijn eerdere blog “LEIDEN-NIET ALLEEN ‘SLEUTELSTAD’ MAAR OOK ‘ZILVERSTAD’” over stadskeuren. Zo kan je blijven genieten van je verzameling…

Lees ook:

Friese en Groninger speldenkussens in hartvorm

De naaidoos, over antiek zilver naaigerei en meer

Bekijk ook de collectie:

Klein zilver van Zilver.nl