Souvenir

Souvenir – ofwel een bijzondere herinnering

Bij “souvenir” denken we nu meestal aan een aandenken dat we meegenomen hebben van een vakantie, in eigen land of uit den vreemde. Vaak staat er dan een bijzonder gebouw op, de bergen of een badplaats met de zee. Vroeger had je ook hele andere souvenirs. Dit waren voorwerpen die je kreeg je van iemand om hem of haar te blijven herinneren – of zelfs als liefdesuiting. En daar zijn prachtige voorbeelden van.

Een bijzondere schelp.

Het eerste voorbeeld van zo’n souvenir is een tijgerschelp gevuld met naaigerei. De 9 cm lange en 6.5 cm brede schelp is doormidden gezaagd; daarna zijn de snijdelen van zilveren monturen voorzien. Een gedeelte van het montuur is glad. Hierop staat de tekst “Souvenir d’Amitié”, ofwel “Herinnering aan Vriendschap”. De rest van het montuur is met bloemen versierd; op ieder schelp-deel is de helft van de bloem te zien. Vakwerk als je ziet hoe prachtig deze helften samen een bloem vormen. De monturen zijn gemaakt door de firma Jacob Lang en Christiaan Koops uit Rotterdam in 1856.

Maar er is meer. In het onderste deel van de schelp zit stevig materiaal met uitsparingen voor naaigerei. Het geheel is gevoerd met blauwe stof. Het naaigerei moet speciaal voor deze schelp gemaakt zijn : alles past exact en het geheel sluit perfect. De zilversmid van het naaigerei komt uit Amsterdam; het is weduwe Poolman-Galle. Zij werkte tussen 1851 en 1859. Het naaigerei is versierd met bloemen en past zo precies bij het zilveren montuur.

Dit zeer kostbare geschenk moet beslist in opdracht zijn gemaakt voor een geliefde.

Album Amicorum – een doosje vol herinneringen

Een ander souvenir uit de 19de eeuw – meestal uit de periode tussen 1820 en 1870 -is een “Album Amicorum”. Dit is een voorloper van een “poesie-album”, of het vriendenboekje zoals dat nu op school rondgaat. Het zag er wel wat anders uit : een Album Amicorum is meestal een stevig rechthoekig doosje, waarvan de bovenkant als een boek wordt opengeklapt. In het onderste deel ligt een stapeltje mooie losse blaadjes papier.

Als eigenaresse van zo’n album – want het betrof meestal meisjes – gaf je zo’n papiertje aan een vriendin of familielid. Deze persoon werd gevraagd om er een persoonlijke bijdrage op te maken. In die tijd was er nog géén TV, computer of de mobiele telefoon; men had nog alle aandacht en tijd voor elkaar. De mooiste kunstwerkjes werden gemaakt : tekeningen, vlechtwerk, haarwerkjes, prikwerk – en altijd voorzien van een gedicht of heilwens in schoonschrift.

Regelmatig kwam ook borduurwerk voor. Op speciaal karton werd het woord “souvenir” geborduurd. Dit geheel werd op het aangeboden papiertje geplakt, onder vermelding van de naam van de maakster.

Zilveren kluwenbakjes met een mooie boodschap

Een kluwenbakje is bedoeld om een klein knotje dun garen in te leggen. Wanneer je met fijn haak- of breiwerk bezig was rolde het knotje niet weg en het werd niet vies. Zo’n kluwenbakje was meer een pronkstuk voor de huisvrouw dan een praktisch voorwerp: wanneer je aan de draad trekt valt het kluwentje er gauw uit.

Zilversmeden verwerkten soms het woord “souvenir” in de versiering van het mandje. Mogelijk kon de opdrachtgever ook nog kiezen uit een strak of sierlijk lettertype gezien de 2 voorbeelden op de foto. Het linker mandje is gemaakt door Roeland Anthonie Verlegh uit Breda in 1836. Het rechter is gemaakt door Martinus van Leeuwen uit Amsterdam in 1855. Deze zilversmid was gespecialiseerd in naaigerei; er is veel werk van hem bekend.

Meer bijzondere liefdesgeschenken

Op de tijgerschelp zagen we al de woorden “Souvenir d’Amitié” staan. Dit staat ook op de bodem van het kluwenbakje rechts op de foto. Dit bakje is gemaakt van ivoor met schildpad. Beide zijn kostbare materialen, het was dus een luxueus cadeau.

Tussen de schelp en het kluwenbakje liggen 2 compendia. Dit zijn gereedschapsdoosjes voor dames. Deze compendia zijn gemaakt van zilver en schildpad. Geen van beide is voorzien van een tekst. Toch weten we zeker dat ook deze voor geliefden gemaakt zijn. Op het doosje van schildpad staat een duif boven de 2 harten – het symbool van de liefde/en  vrede Op het zilveren doosje is boven het schildje een strik gegraveerd – een verdekt liefdessymbool.

Al deze prachtige voorwerpen laten zien dat in de 18e en 19e eeuw veel tijd en aandacht werd besteed aan het bestendigen van relaties met mooie cadeaus.

Lees ook:

Friese en Groninger speldenkussens in hartvorm

Van jachthond tot gezelschapsdier op naaigerei

Kluwenhouders: van praktisch tot pronk

Bekijk ook:

de collectie naaigerei van Zilver.nl