Antieke garenwinders

Garenwinders

Inhoudsopgave

Wat zijn garenwinders?

In vroeger tijd was garen een kostbaar bezit waar zorgvuldig mee om werd gegaan. Dit is te zien in het aantal voorwerpen dat bij het verwerken en bewaren van garen zijn ontstaan. Voorbeelden hiervan zijn de bekende kluwenbakjes en kluwenhouders (zie hier over artikel in de Naaidoos over zilver antiek naaigerei en meer). Daarnaast waren er ook garenwinders. Het gebruik van deze winders was tweeledig. Ze werden ofwel gebruikt om de laatste restjes garen op te wikkelen ofwel om zijde borduurgaren makkelijk bij de hand te hebben bij het borduren.

Herkenbaar uit duizenden

Een garenwinder heeft een hele herkenbare vorm : het is een dunne plak materiaal – bijvoorbeeld zilver – met een doorsnede van ongeveer 2,5 cm. De buitenrand is ster- of bloemvormig met 4 tot 8 rondingen of punten. Tussen deze uitstulpingen kon het garen makkelijk opgewikkeld worden. Deze garenwinders werden in principe per 2 of 4 stuks verkocht.

Mooie voorbeelden in zilver

Onder zilversmeden waren kleinwerkers : dit zijn zilversmeden die zich gespecialiseerd hadden in grote hoeveelheden kleine voorwerpen zoals loderein en pepermuntdoosjes, miniatuurzilver voor o.a.in de poppenhuizen van de adelijke dames,en naaigerei. Veel van deze kleinwerkers hebben prachtige zilveren garenwinders gemaakt. Op de foto een aantal mooie voorbeelden van zilveren winders:
Jean Babtiste Bonnard,Amsterdam 1823-1829. Deze hebben een ribversiering met een opening in het midden. Van iets latere datum,1837-1859 zijn de windertjes van Paulus Riddersma Cabboes uit Leeuwarden met als eindstukje een bolletje met in het midden een “molentje”. Van Gerrit Regtdoorzee Greup zijn er 2 stel. De stipgravure heeft het meesterteken uit de periode 1864-1888. Het tweede stel uit 1888-1915 heeft een cirkeltjes versiering die nogal eens op vingerdoek- en servetringen voorkomen. Gelukkig is er ook nog een vrouw die garenwinders heeft gemaakt: dit is weduwe J.A.F. Poolman uit Amsterdam (1859 – 1875). Zij heeft een bloemmotief in het midden met een “vissenstaart” motief aan de uiteinden. Uit de werkzame jaren van deze meesters blijkt dat de winders lang in de mode zijn geweest.

Mooie etuis

Soms kom je nog mooie kleine doosjes of etuis tegen met van binnen in zachte stof, contouren van naaigerei. Met heel veel geluk
zijn deze uitsparingen nog gevuld met het oorspronkelijke naaigerei. Helaas is dit een zeldzaamheid en ontbreekt er regelmatig een stuk of is de leegte in het etui opgevuld met een vervanger. Standaard bevatte de etuis een schaar, naaldenkoker en vingerhoed. Een aanvulling was vaak wisselend zoals een priem, rijgnaald, mesje of een paar garenwinders, of een combinatie hiervan.

Voor alle rangen en standen

Garenwinders zijn gemaakt voor iedere portemonnee. Naast de zilveren exemplaren, zijn ze van vele andere materialen gemaakt. Zo waren er benen garenwinders, die meestal per 4 stuks in een doosje te koop waren. Erg handig, want dat raken ze minder snel weg. Daarnaast zijn de windertjes er in Tartan Ware (een houten kern met op beide zijden papier met vele verschillende Schotse ruiten erop), maar ook hout, glas, parelmoer in de mooiste vormen, en zelfs in schildpad. De windertjes van been werden soms mooi versierd. Het witte houten exemplaar met een plaatje erop is een souvenir van een thermale badplaats in de buurt van Paderborn.

Een kleine zeldzaamheid

Vroeger waren garenwinders een bekend voorwerp in de naaidoos. Op de laatste foto is de grote variëteit aan modellen duidelijk zichtbaar.
Echter, omdat de garenwinders dun en klein zijn, zijn ze in de loop van de tijd weggeraakt. Het is een gelukstreffer om ze nog te vinden. En als dit het geval is, dan kan – als echte verzamelaar – je dag niet meer stuk.