Beter één vogel in de hand…
Inhoudsopgave
Er is zo veel prachtig zilveren naaigerei gemaakt. Dit naaigerei werd eigenlijk altijd versierd, waarbij de versiering afhankelijk was van de tijd en dus de heersende mode. Er zijn hele strakke zilveren voorwerpen die we nu bijna modern zouden vinden, maar er is ook veel prachtig naaigerei gemaakt met stippelgravures, bloemen, een ook… vogels! Op borduurwerk zie je regelmatig een combinatie van bloemen en vogels; bij naaigerei is de vogelversiering in de minderheid. Hieronder een aantal hele diverse voorbeelden.
Vingerhoeden
Vingerhoeden zijn te kust en te keur gemaakt. De zilveren vingerhoed links is waarschijnlijk Portugees want hij heeft een vierkante ster op de top. Hij is voorzien van een herkeur van na 1953. De vogel is mooi afgebeeld; hij zit rustig op een tak met smakelijke bessen.
De rechter vingerhoed is deels zilver en deels email met een duidelijke afbeelding van een mees zonder een andere versiering erbij. Deze vingerhoed is Duits met een “Gabler”-ster op de top en ook een herkeur van na 1953.
Het papieren doosje met de vogel is ouder, waarschijnlijk 1920-1930. Wanneer men in die periode een mooie duurdere vingerhoed aanschafte kreeg men van de juwelier een passend doosje. In de binnenkant vaak een etiketje met de naam en adres van de juwelier, in de hoop dat de klant nog eens zou terugkomen.
Uilen
Links een paar verzilverde breidoppen, helaas is het rekbare lint dat beide ooit verbond verdwenen. Deze doppen zijn jammer genoeg niet te dateren. Rechts op de foto twee houders om je vingerhoed in op te bergen. De ogen van de uilen zijn van glas, maar het lijf is gemaakt van “bog oak” ook wel “veenhout” genoemd. Bomen, meestal eiken, die na gekapt te zijn blijven liggen op de grond en na verloop van tijd wegzakken in drassige ondergrond. Wanneer dat in veengrond gebeurt en ze daar eeuwen blijven liggen, zonder zuurstof en wel in aanraking komen met stromend water verandert de structuur. Het wordt zwart en is mooi te bewerken en zo zijn deze uilen tot stand gekomen.
Strowerk
Deze breinaaldenkoker is gemaakt in een hele andere techniek. Hij is van stevig karton dat vervolgens beplakt is met gekleurde stukjes stro, het zogenaamde “Straw-Ware”. De vroegste met stro beplakte voorwerpen dateren van ongeveer 1810. Dit was de tijd van Napoleon en de Frans-Engelse oorlog. Franse soldaten waren krijgsgevangen gemaakt en zaten in Engelse gevangenissen. Om wat geld te verdienen gingen deze Franse gevangenen huisvlijt maken. Denk hierbij aan het bewerken van been tot dominosteentjes in bijbehorende doosjes.
Maar ook ging men stro bewerken. Dit stro – makkelijk beschikbaar materiaal, soms uit de matrassen – werd geverfd, in repen en vervolgens in kleine stukjes gesneden. Deze stukjes werden in motief op een kartonnen of houten ondergrond geplakt. Met deze kleine stukjes werd ook deze vogel gemaakt. Voorwerpen van strowerk zijn vaak ware kunstwerkjes.
De breinaalden waren vroeger een stuk korter dan tegenwoordig. Daarom is deze koker tamelijk kort. Het is niet na te gaan wat exact de leeftijd is van deze koker.
Meetlinten
Meetlinten zijn natuurlijk onmisbaar naaigerei. Het rechter zilveren meetlint is een uitvoering die je niet vaak tegenkomt. Het kan helemaal niet staan door het bolle ontwerp. In de bol is het meetlint opgeborgen, het geheel is voorzien van een zwengeltje voor het op- en afwinden. Een mooie versiering met een bloem maar het toppunt is de vogel die er bovenop prijkt! Het meetlint is in inches en het is inderdaad van Engelse makelij. Het is gemaakt in Chester en gekeurd in 1889.
Het linker meetlint, ook gemaakt in zilver, heeft een vogel in zijn vlucht afgebeeld. Deze is ongekeurd maar waarschijnlijk Engels. Het meetlint is ook in inches en dit soort linten zijn afgebeeld in Engelse naaigereiboeken en dateren rond 1850.
Een trotse haan
De zilveren naaldenkoker heeft een haan als versiering. De haan is het Franse symbool voor waakzaamheid en trots. In Nederland is deze haan overgenomen als één van de symbolen van de Patriotten. Dat is een groepering die democratisering wilde en staat tegenover de Prinsgezinden, de aanhangers van Stadhouder Willem V. De strijd speelde zich af tussen 1785 en 1790. Deze naaldenkoker is gemaakt door de zilversmid Isaac Lingenaar uit Amsterdam in1787. Hij was of zelf Patriot of zijn opdrachtgever, dat vermeldt de geschiedenis niet.
We zien dit vrijheidsteken weer terug komen in de Eerste Wereldoorlog. In die tijd werden er machinaal met zijde geborduurde kaarten gemaakt met afbeeldingen van de vlaggen van de geallieerde landen. Soms ook met de haan als teken van waakzaamheid. Deze kaarten stuurden de strijders naar het thuisfront vaak met de tekst “Tot spoedig”.
Speldenkussens
Links op de foto een oud zilveren speldenkussen met een herkenbare haan. Het speldenkussen ligt op zijn kant, maar heeft de hartvorm die nu niet goed zichtbaar is. Deze hartvorm kwam vaak voor bij oude Friese zilveren speldenkussens. Dit kussen is gemaakt door zilversmid Louis Oebeles Kijlstra tussen 1844 en 1877 uit Drachten. Voor de hartvorm is 1844 aan de late kant. Rechts op de foto een nieuwer zilveren speldenkussen in de vorm van een vogel met een kussentje in zijn rug, waarschijnlijk komt hij uit Portugal.
Handwerkscharen
Tot slot nog een paar zilveren naai- of handwerkscharen met een versiering van vogels of een poging daartoe. De linker naaischaar is wel van zilver, maar heeft géén keuren. Toch is hij te dateren rond 1800-1825. De ogen van de scharen zijn niet glad maar hebben “hapjes” uit de rondingen. Dat is een kenmerk van rond 1800.
De middelste zilveren handwerkschaar is gemaakt door zilversmid Weissich uit Middelburg. Deze schaar heeft het zwaardje als zilverkeur, dat in gebruik is vanaf 1814. Vermoedelijk is de schaar een vroeg stuk van deze meester gezien het uiterlijk van de ogen.
De rechter schaar heeft duidelijk herkenbare hanen. Ook deze schaar heeft ook de “hapjes” uit de ogen. De maker is David de Jongh uit Amsterdam. De schaar is gemerkt met de tulp – zijn meesterteken – en de jaarletter voor 1797.
Bij deze prachtige scharen stopt onze dwaaltocht langs zilveren naaigerei met vogelafbeeldingen. Gemaakt in Nederland en in andere Europese landen – met geen pechvogel ertussen!
Lees ook van de verzamelaar:
Verzamelinspiratie, een voorbeeld in naaigerei
Bekijk ook de collectie van Zilver.nl: