Vorstinnen lenen met liefde juwelen uit aan familieleden, maar sommige diademen dragen zij alleen zelf.
Inhoudsopgave
Vanzelfsprekend behandelt Amy Groskampten Have ook het dragen van juwelen in de eerste uitgave van haar etiquetteboek Hoe hoort het eigenlijk? uit 1939: ‘Of juweelen echt zijn of namaak, zij moeten aan één voorwaarde voldoen: zij moeten smaakvol zijn en de draagster in de beste beteekenis van het woord sieren.’
Met betrekking tot het diadeem schrijft Groskamp: ‘Juweelen versierselen in het haar staan — of zij echt zijn of fantasie — bijna niemand flatteus: Haarkammen met valsche steentjes bezet moeten strikt vermeden worden.’
Diadeem, tiara
Afgezien van die ‘valsche steentjes’ ben ik het hier niet mee eens. Ik beschouw het diadeem juist als een van de meest elegante sieraadvormen, dat de draagster letterlijk grandeur en een vorstelijke uitstraling verleent. Tegenwoordig worden de benamingen diadeem en tiara nogal eens door elkaar gebruikt. In feite is een tiara in de eerste plaats de hoofdtooi van een kerkvorst. Het woord stamt afvan het Perzische tara, een hoge muts versierd met edelstenen, die gedragen werd door hoogwaardigheidsbekleders. Diadeem is afgeleid van het Griekse diadeo, dat letterlijk ‘ombindsel’, of ‘ik bind samen’ betekent. Het verwijst naar de hoofdband die onder andere werd gedragen door winnende atleten in de klassieke oudheid.
Onderzoek aan de hand van schriftelijke en mondelinge bronnen heeft inmiddels aangetoond dat in het verleden in het Nederlands de term diadeem de meest gebruikelijke was. Zo sprak koningin Wilhelmina uitsluitend over diadeem, terwijl ze zich zeer bewust was van de symbolische betekenis ervan. Op 25 februari 1956 gaven koningin Juliana en prins Bernhard een diner in het Paleis op de Dam ter gelegenheid van de achttiende verjaardag van prinses Beatrix. De oude vorstin zou hierbij aanwezig zijn, terwijl ze na haar abdicatie vrijwel niet meer in de openbaarheid was getreden. De avond voor het feest telefoneerde ze met haar vertrouwensman Thijs Booy. Geëmotioneerd en met een zweem van weemoed maakte ze hem deelgenoot van haar gevoelens: ‘Het is me vreemd te moede, meneer. Me voor het eerst weer gaan kleden voor een galafestijn — dat hoorde vroeger tot mijn leven — en dan te weten: hierna nooit meer. De laatste keer in mijn bestaan, dat ik een diadeem draag…’
Overigens is het opmerkelijk dat koningin Juliana en prinses Beatrix die avond geen van beiden een diadeem droeg. Na de Tweede Wereldoorlog gingen persoonlijke smaak en voorkeur, ook bij het dragen van juwelen, een steeds grotere rol spelen. Toch bleef altijd een aantal ongeschreven wetten gelden met betrekking tot wie van de familie welke juwelen mocht dragen. Vaak waren hiervoor wensen vastgelegd door voorouders, soms ook werd rekening gehouden met historisch belang. Het gevolg was dat bepaalde diademen uitsluitend gedragen mochten worden door regerende vorstinnen of de echtgenotes van de vorst. Deze regels worden tot op de dag van vandaag in veel gevallen nageleefd.
In Nederland gaat het dan vooral om het diadeem met saffieren dat koningin Maxima onder meer op de dag van de inhuldiging heeft gedragen. Het Württemberg-diadeem wordt in de regel ook alleen door de koningin gedragen, maar prinses Beatrix droeg het al op haar trouwdag, en vorig jaar nog tijdens feestelijkheden in Oslo. Ook het zogenoemde ‘Stuart-diadeem’, met de diamant die in 1690 door koningin Mary werd aangekocht, behoort tot deze groep.
Uitzonderingen op de regel
In Engeland wordt een aantal diademen alleen door de koningin gedragen. Hiertoe behoort in de eerste plaats het Vladimir-diadeem, dat in 1874 werd vervaardigd door de Russische juwelier Bolin. Toen grootvorstin Vladimir in 1918 moest vluchten, bleven haar juwelen in een kluis achter een schilderij in haar enorme paleis in Sint Petersburg. Een vriend van de familie vond op haar aanwijzingen en verkleed als werkman de kostbaarheden en smokkelde ze naar Engeland.
Uiteindelijk verwierf koningin Mary het juweel in 1921, Het diadeem bestaat uit vijftien cirkels, waarin evenzoveel druppelvormige parels hangen, die vervangen kunnen worden door smaragden — de koningin draagt het diadeem ook weleens zonder hangers. In haar boek Dressing The Queen beschrijft Angela Kelly, de kamenier van de koningin, hoe ze de parels en smaragden verwisselt. De genummerde druppels worden bewaard in eveneens genummerde suède zakjes, waardoor de hele handeling in een uur plaats kan vinden.
[su_row][su_column size=”1/2″ center=”no” class=“”]
[/su_column][su_column size=”1/2″ center=”no” class=“”]
[/su_column][/su_row]
De smaragden werden in de 19de eeuw door de grootmoeder van koningin Mary, de Hertogin van Cambridge, gewonnen tijdens een loterij in Duitsland. Een aantal van deze smaragden stond oorspronkelijk op het zogenaamde Delhi Durbar-diadeem, dat in 1911 werd vervaardigd voor koningin Mary. Dit vorstelijke juweel is in 1947 gedragen door koningin Elizabeth, de koningin-moeder, tijdens een staatsbezoek aan Zuid-Afrika. Daarna werd het lange tijd niet meer gesignaleerd en in ieder geval werd het nooit gedragen door koningin Elizabeth.
Ze leende het echter wel uit aan haar schoondochter Camilla tijdens het Noorse staatsbezoek enkele jaren geleden. Ook daarna werd het af en toe gedragen door de Hertogin van Cornwall en zo zien we dat zelfs met een dergelijk belangrijk diadeem uitzonderingen op de regel worden gemaakt door de familie zelf.
De Scandinavische diademen
Ook in de Scandinavische landen worden sommige diademen uitsluitend door de vorstin gedragen. In Noorwegen is dat het grote diadeem met diamanten en smaragden, dat mogelijk afkomstig is van keizerin Joséphine de Beauharnais. De Deense koningin draagt regelmatig haar diadeem met diamanten en achttien druppelvormige parels, dat waarschijnlijk in 1825 werd vervaardigd in Berlijn in opdracht van koning WillemFrederik van Pruisen, als huwelijksgeschenk voor zijn dochter Louise, die trouwde met de Nederlandse prins Frederik.
Koningin Silvia van Zweden heeft het alleenrecht op het imposante Leuchtenbergdiadeem, waarvan de saffieren waarschijnlijk een huwelijksgeschenk waren van keizer Napoleon aan prinses Augusta van Beieren, hertogin van Leuchtenberg, toen zij trouwde met Eugène de Beauharnais, de zoon van keizerin Joséphine.
In volle glorie
Het grootste en hoogste diadeem op dit moment is ongetwijfeld het Luxemburgse empire-diadeem, dat alleen wordt gedragen door groothertogin Maria Teresa. Het werd voor het eerst gezien in 1919, toen het werd gedragen door groothertogin Charlotte tijdens haar huwelijk met prins Felix van Bourbon-Parma.
Het juweel heeft mogelijk een Russische oorsprong. Grootvorstin Elisabeth van Rusland was de eerste vrouw van Charlottes grootvader en bracht een groot aantal Russische juwelen in de familie. Een tweede mogelijkheid is dat het diadeem afkomstig is van groothertogin Hilda van Baden, die als tante een aantal juwelen naliet aan Charlotte en haar twee zusters.
Lees ook van Martijn Akkerman:
Diamanten, de beste vrienden van koninginnen en prinsessen
Bekijk ook de collectie van Zilver.nl: