Sarah Bernhardt werd bij haar leven al een legende. Geboren in 1844 als dochter van een Nederlandse courtisane, begon ze op dertienjarige leeftijd haar glorieuze carrière als actrice. Ze ging negen keer op tournee naar Amerika en ook in Nederland was ze regelmatig te bewonderen. Ze had de naam excentriek te zijn. Men beweerde dat ze soms in een doodskist sliep en ze verzamelde levende exotische ‘huisdieren’, zoals een reusachtige wolfshond en een tamme lynx, waarmee ze af en toe tot schrik van alle aanwezigen binnenstapte. Een boa constrictor verslond regelmatig de kussens van de sofa en een jong tijgertje mocht los over de eettafel wandelen tot groot ongerief van de aanzittende gasten.
Sarah Bernhardt, een levende legende
Inhoudsopgave
Tijdens een Amerikaanse tournee per trein kocht Sarah in Louisiana twee zwarte slangen en een kleine alligator, die ze Ali-Gaga noemde. Het was een vriendelijk diertje dat haar overal volgde en zelfs bij haar in bed sliep. Volgens de overlevering werd Ali-Gaga’s leven echter voortijdig afgebroken als gevolg van een teveel aan champagne.
In feite was Bernhardt een absoluut zelfstandige en onafhankelijke vrouw, die ook schilderde, beeldhouwde en toneelstukken schreef. Ze had haar eigen gezelschappen en was directrice van diverse schouwburgen, maar bovenal actrice, zelfs in de jaren na 1915 toen één van haar benen was geamputeerd. En hoewel ze vanwege haar magerte door een tegenstander eens werd beschreven als ‘een naald die door vier spelden wordt bewogen’ bracht ze vriend en vijand in vervoering met haar fluwelen stem, mysterieuze blik en jeugdige uitstraling. Tot op zeer hoge leeftijd speelde ze jongensrollen.
Bernhardt’s juwelen
Bernhardt was verzot op kostbare voorwerpen en juwelen. Bij Tiffany in New York kocht ze ooit een zilveren fietsspiegel en reeds in 1875 was ze vaste klant van de Parijse juwelier Boucheron. Een groot aantal juwelen kreeg ze echter ten geschenke van bewonderaars en aanbidders. In 1877 speelde ze ‘Doña Sol’ in ‘Hernani’ van Victor Hugo. Aan het slot van het laatste bedrijf huilde de hele zaal en de aanwezige auteur stuurde haar de volgende ochtend een pakje met de navolgende brief:
“Madame, u was groots en charmant: u ontroerde mij, mij de oude vechtjas, en toen het publiek op een gegeven ogenblik applaudisseerde omdat u het geroerd en verrukt had, weende ik. Deze traan, die u me deed plengen, is de uwe. Ik leg hem aan uw voeten.
Victor Hugo.”
De ’traan’ was een schitterende briolette geslepen diamant aan een gouden armband, die ze overigens enkele jaren later tijdens een bezoek aan Engeland verloor. Sarah was ontroostbaar en verklaarde dat niets ooit Victor Hugo’s traan kon vervangen.
Een bijzonder collier
Tijdens een tournee door Zuid-Amerika ontstond er na afloop van de eerste voorstelling in Rio een soort massahysterie in de zaal.
Nadat ze was bedolven onder de bloemen en bijna honderd (!) keer was teruggeroepen, werd ze ontboden in de keizerlijke loge, waar keizer Dom Pedro, die al haar voorstellingen bijwoonde, haar een gouden armband schonk. Daarna maakte ze handig een eind aan het tumult door eenvoudig flauw te vallen. In Peru kreeg ze een geschenk dat op een parelketting leek, maar bij nadere beschouwing een collier van mensenogen bleek te zijn, die volgens een geheim proces door de Indianen waren versteend. Vanzelfsprekend was Bernhardt opgetogen over deze rariteit.
De kunstschilder Georges Clairin bracht Sarah in contact met René Lalique, die in de negentiger jaren toneeljuwelen voor haar ontwierp en uitvoerde, maar van wie ze ook privé juwelen betrok. Op de foto hierboven van omstreeks 1900 draagt de actrice een ring, een sautoir met twee hangers en een ‘collier-de-chien’ van de grote meester. Op haar beurt stelde Sarah Lalique voor aan de Armeense oliemagnaat Galouste Gulbenkian, die de grootste verzamelaar van Lalique’s ontwerpen zou worden.
In 1899 bestelde Bernhardt voor haar hoofdrol in ‘Médéa’ een slangvormige armband bij de Parijse juwelier Georges Fouquet, naar een ontwerp van de Tsjechische kunstenaar Alphonse Mucha, die sinds 1894 haar toneelposters ontwierp en daarmee wereldbekend werd. De armband was bezet met opalen, de steen van Sarah’s geboortemaand oktober. Op zich is dit opmerkelijk omdat velen geloofden dat de opaal slechte invloed had en Bernhardt bijgelovig was tot in het diepst van haar ziel en bijvoorbeeld al een grondige hekel had aan het getal dertien.
[su_row][su_column size=”1/2″ center=”no” class=“”]
[/su_column] [su_column size=”1/2″ center=”no” class=“”]
[/su_column][/su_row]
Goddelijke Sarah
De actrice zat tijdens haar leven vrijwel altijd in geldnood, omdat ze meestal meer uitgaf dan ze verdiende. Ze loste dit dikwijls op door een tournee te organiseren, maar blijkbaar ook door kostbaarheden te verkopen. Na haar dood op 26 maart 1924 bleken er nauwelijks nog juwelen over te zijn.
De slangarmband had ze reeds in 1908 verkocht aan prinses Emina, mogelijk ook om aan geld te komen voor haar zwaar gokverslaafde enige zoon Maurice. In 1950 werd het juweel gesignaleerd in de étalage van een antiquair aan de Parijse ‘rive Gauche’ en in 1986 werd het door Christie’s in Genève voor 1,3 miljoen gulden geveild.
En hoewel het juweel gekocht werd door een tot nu toe anoniem gebleven particulier, is het gelukkig bewaard gebleven als stille getuige van de vrouw die al tijdens haar leven ‘De Goddelijke Sarah’ werd genoemd.
Lees verder over Sarah Bernhardt in het blog:
Een broche met het portret van Sarah Bernhardt
Bekijk ook de collectie van Zilver.nl: