Aparte modellen naaigerei

Inhoudsopgave

Naai- en handwerkgereedschappen moeten functioneel zijn. Toch kan de vormgeving soms verrassend zijn. Ook variëren de gebruikte materialen van eenvoudig tot chic.

Vissen

Vissen komen in verschillende vormen en materialen voor. Vroeger werden ze ook veel gemaakt als souvenir. Want een souvenir moest ook nuttig zijn! De bruin houten naaldenkoker is van olijfhout gemaakt en een souvenir uit Jeruzalem.

De benen naaldenkoker heeft in de dop een z.g. “Stanhope”. Dat is een mini foto in een vergrootglaasje met een doorsnee van 3 mm. In dit geval zijn er 4 kleine afbeeldingen zichtbaar. Het is St. Geneviève, zij is de schutpatrones van Parijs. Verder het in- en exterieur van een kerk in de omgeving van Calais. Het laatste plaatje is van een graftombe – waarschijnlijk van deze St. Geneviève.

Het éne stel breidoppen is verzilverd, het andere paar is gemaakt van parelmoer. Bij beide gaan de breipennen in de bek van het dier.

Het zilveren speldenkussen is gemaakt in Chester in Engeland in 1908. Hier gaan de spelden in de rug van de vis. Deze voorbeelden laten zien, dat er hele diverse manieren zijn om – iets eenvoudigs als een vis – als sier- en gebruiksvoorwerp te gebruiken.

Diverse speldenkussens

Bijzondere materialen als ivoor en been laten zich erg mooi bewerken. De kronen zijn gestoken in ivoor en de rechter kussens zijn gemaakt van been. Alle 5 de speldenkussens zijn samengesteld uit 2 plaatjes ivoor, been of hout met daartussen een harde vulling om de spelden in te steken. Het bij elkaar houden van de plaatjes met vulling kan met een platte steek door de openingetjes langs de buitenrand. In het geval van een dichte ondergrond wordt het gelijmd. Het tartan speldenkussen (hout aan weerszijden beplakt met papier met Schotse ruit) heeft een dubbel functie: het kan ook als garenwinder gebruikt worden, en dat zie je niet vaak.

Speldenkussens uit Engeland

Uit de mooie rij keuren is op te maken dat 4 van de 5 zilveren speldenkussens afkomstig zijn uit Engeland. Deze Engelse zilverkeuren zijn eigenlijk altijd mooi duidelijk afgeslagen. Het ‘mandje’, het 5de kussen, is – op een Nederlands herkeur na – ongemerkt. In naslagwerken gaat men er echter van uit dat het Engels is. De ander 4 kussens zijn allemaal afkomstig uit Birmingham, en gemaakt tussen 1906 en 1909. De ‘hoge hoed’ en het ‘bed’ zijn zelfs van dezelfde firma.

De ‘olifant’ is van een firma die bekend staat om zijn dieren als speldenkussen. Tot 1920 was deze firma, Adie and Lovekin Ltd. actief, alweer een eeuw geleden! Het is toch fantastisch dat in het begin van de 20ste eeuw in Engeland zulke bijzondere speldenkussens gemaakt zijn en nu nog gebruikt en verzameld worden.

Bakerspeldenkussen

Het bakerspeldenkussen is géén speldenkussen om dagelijks bij het naaien te gebruiken. Het werd alleen gebruikt wanneer er een baby geboren werd, een gebruik uit de 19de eeuw. Meestal maakte een zusje of nichtje van de kraamvrouw zo’n kussen. Het was gevuld met zeegras of zaagsel en met mooie stof bekleed. Rondom werd het met sierlijk band of kant afgewerkt.

Op de bovenkant werd vaak een motief in spelden gemaakt en een tekst. Voorbeelden van deze teksten zijn ‘Welkom’ of ‘Welkom lieve kleine’ maar ook ‘Welkom in dit leven’. In die tijd waren er nog géén veiligheidsspelden en werden deze spelden gebruikt bij de kleding van de nieuwgeborene. Bovenstaand kussentje is hier een voorbeeld van, helaas is de tekst niet meer compleet.

Jammer genoeg is dit één van de vele gebruiken rondom de geboorte die in de vergetelheid zijn geraakt.

Muiltjes en aanverwanten

Muiltjes zijn ook een geliefd model voor naaigerei in veel verschillende vormen en materialen. Zo zijn er twee vingerhoedhouders waarvan de leren ‘slof’ nog een smal randje heeft met wat spelden. De tweede lijkt wel een hobbyproduct, misschien een Moederdag cadeautje?

De houten slof met gele stippen is een naaldenkoker. Als breipenhouders zijn er ‘slofjes’ die bij elkaar worden gehouden met de jasseronketting. Deze breipendoppen hebben een onleesbaar meesterteken en zijn gemaakt tussen 1814 en 1906. De ‘Victoriaanse laarsjes’ zijn gemaakt door zilversmid G. Overman uit Rotterdam tussen 1819 en 1829. Het ‘klompje’ is een souvenirproduct met aan de éne kant een echt Hollandse molen, de andere kant heeft een zeilboot. Deze is gemaakt door meester J. Bondam tussen 1900 en 1912, een zilversmid die in diverse plaatsen heeft gewerkt. En in de kunststof ‘schoen’ zit een mesje verborgen. Heel veel verschillende materialen voor even zovele verschillende naaigerei voorwerpen!

IJverige dames

De onderrand van de vingerhoed heeft een afbeelding van de “vlijtige familie”, zo genoemd door de fabrikant Gabler uit Duitsland rond 1920. Van deze maker zijn meerdere familie taferelen bekend. Hier zien we zien moeder/oma die aan een kind laat zien hoe handwerken/naaien gaat. Verder nog een poes die met een kind speelt.

Het lodereindoosje in de vorm van een kabinetje is géén naaigerei maar heeft wel een afbeelding die met handwerken te maken heeft. Een huiselijk tafereeltje van de vrouw die met een erg lange draad aan het naaien is . Zij heeft haar voeten op een stoof en verder alles onder handbereik met het waterketeltje boven het vuur en de koffiepot op tafel. Dit aparte doosje is gemaakt door Dirk Goedhart uit Amsterdam tussen 1782 en 1816.

De grote afwisseling van modellen naaigerei maken verzamelen zo’n interessante bezigheid, je weet nooit wat de volgende keer je pad kruist.