Wie Fabergé zegt, zegt paas eieren’, al maakte de juwelier ook andere sier- en gebruiksvoorwerpen én juwelen. Keer op keer wist de hofjuwelier van de tsaren zijn keizerlijke clientèle te verbluffen met zijn kostbare en originele creaties. Maar ook buiten Rusland waren koninklijke liefhebbers.
Fabergé geliefd bij tsaren, koningshuizen en beroemdheden
Inhoudsopgave
Koning Faroek van Egypte had er ooit één, prins Albert II van Monaco hééft er één, koningin Elizabeth II heeft er drie en van de overige 45 zijn er nog altijd zeven zoek. De beroemde paaseieren van de Russische juwelier Peter Carl Fabergé (1846-1920) spreken nog altijd tot de verbeelding. Tussen 1885 en 1917 werden er door deze hofiuwelier vijftig kostbare eieren met inhoud vervaardigd, in opdracht van de laatste twee tsaren voor hun respectievelijke echtgenotes. Na de Russische Revolutie raakten ze verspreid over de hele wereld en kwamen soms terecht in museale of vorstelijke collecties.
Hoe het begon
Het eerste ei uit 1885 zag eruit als een gewoon kippenei, maar was gemaakt van wit geëmailleerd goud met een gouden dooier. Hierin was een gouden kip verborgen en daarin zat dan weer een juweeltje, dat overigens net als een aantal andere verrassingen verloren is gegaan. In de loop van de jaren werden de eieren steeds kostbaarder en voorzien van geraffineerde inhoud. Zo komt uit het Kronings-ei uit 1897 een miniatuur van de keizerlijke koets gereden, terwijl het slechts tien centimeter groot is.
Mijn persoonlijk favoriet is het zogenoemde Mozaïek-ei uit 1914. De versiering lijkt op geborduurde petit point, maar bestaat uit ontelbare kleine stukjes edelsteen. De inhoud van het ei is nog aanwezig: een in camee gesneden voorstelling van de vijf keizerlijke kinderen. Het ei werd in 1933 door de Britse koning George V voor 250 pond aangekocht.
Ook het Collonade-ei uit 1910 en het Bloemenmand-ei uit 1901 bevinden zich in de Britse koninklijke collectie.
Collectie Royal Collection Trust
Bloemenvaasjes en dieren
Af en toe komen er verloren voorwerpen van Fabergé boven water. Zo werd in 2012 het derde ei dat in 1887 werd gemaakt, teruggevonden in Amerika, waar het nog net op tijd werd herkend voor het omgesmolten zou worden. De verrassing bestaat uit een uitneembaar dameshorloge van Vacheron Constantin. Het acht centimeter hoge ei bracht op een veiling ruim 33 miljoen dollar op.
Een minstens zo spectaculaire vondst deed de conservator van de Britse koninklijke verzamelingen afgelopen november. In een vitrine in het paleis vond ze een wit geëmailleerd olifantje met een opwindmechanisme, waardoor het kan lopen. Dit met diamanten versierde voorwerpje blijkt — na onderzoek in de Fabergé-archieven en omschrijvingen van verkopen door de communisten — de verrassing te zijn uit het ei dat in 1892 werd vervaardigd en dat zich reeds lang in een particuliere Amerikaanse collectie bevindt. Niemand wist tot nu toe dat het olifantje, in 1935 verworven door koning George V, en het zogenoemde Diamanten Tralie-ei oorspronkelijk bij elkaar hoorden, een spectaculaire ontdekking.
Collectie Royal Collection Trust
De interesse voor Fabergé van het Britse hof was te danken aan koningin Alexandra
De interesse voor Fabergé aan het Britse hof was onder meer te danken aan koningin Alexandra, die een zuster was van Maria Fjodorovna. Het zorgde er zelfs voor dat Fabergé in 1903 een filiaal in Londen opende. In de koninklijke collectie bevinden zich nog altijd een aantal miniatuur bloemenvaasjes en stenen dierfiguren, waarin Fabergé, naast zijn eieren, was gespecialiseerd. Zo liet koning Edward VII de bewoners van de dierentuin in Sandringham in steen vereeuwigen.
[su_row center=”yes”][su_column]
[/su_column] [su_column]
[/su_column] [su_column]
[/su_column][/su_row]
Dierfiguren van hardsteen gemaakt door Carl Fabergé rond 1910, Collectie Victoria & Albert museum
In de bergkristallen vaasjes met gouden en geëmailleerde bloemetjes lijkt echt water te zitten, dankzij een bijzondere manier van bewerken.
Een zilveren sigarettenkoker
Ook luxe gebruiksvoorwerpen verlieten de ateliers. In 1900 kreeg Edward een blauw geëmailleerde sigarettenkoker van zijn maîtresse Alice Keppel. Het transparante blauwe email is aangebracht over een geguillocheerde (een machinale gravering) ondergrond, waardoor een effect van moiré zijde wordt verkregen, eveneens een specialiteit van Fabergé. De kop van de diamanten slang op het deksel vormt een knoop met zijn staart en symboliseert hiermee hun relatie, die overigens een publiek geheim was. Na de dood van de koning gaf koningin Alexandra de doos terug aan Alice Keppel, die hem vervolgens in 1936 schonk aan koningin Mary, die het geschenk graag accepteerde.
Aan het Nederlandse hof
Ook de Oranjes kennen de producten van Fabergé. Zo was koningin Emma in het bezit van een geëmailleerde zilveren parasolknop met diamanten. In 1901 schonk de Nederlandse gemeenschap in Sint-Petersburg een schaal in neo-renaissance stijl als huwelijksgeschenk aan koningin Wilhelmina. Deze schaal van nefriet (soort jade) met een gouden en met email en diamanten bezette rand verdween in de jaren zestig uit de Koninklijke Collectie en werd tien jaar later op een veiling in Geneve aangeboden. In de jaren zeventig verdween een rood geëmailleerde waaiervormige klok. Van beide kostbare voorwerpen is de huidige verblijfplaats onbekend.
Parasol van koningin Emma, Collectie Koninklijke verzamelingen
Tenslotte was koningin Emma in het bezit van een gouden armband met miniatuureitjes, versierd met email en bezet met verschillende edelstenen. Deze armband werd in de jaren zestig en zeventig regelmatig gedragen door koningin Juliana. Het juweel siert tegenwoordig de pols van haar kleindochter Juliana Guillermo, die de armband blijkbaar als geschenk van Juliana kreeg. Van dergelijke miniatuureitjes, die als kleine kostbare geschenkjes dienden tijdens Pasen, zijn er ontelbare bewaard gebleven. Koningin Margrethe van Denemarken en koningin Sofia van Spanje hebben colliers met eitjes, die ze vooral omstreeks Pasen dragen.
Maar vier diademen
Fabergé staat vooral bekend om de luxe gebruiks- en siervoorwerpen, maar veel minder om juwelen. De productie was dan ook veel kleiner. Toch is een aantal prachtige voorbeelden bewaard gebleven. Vooral koningin Alexandra kocht een aantal Fabergé-juwelen voor zichzelf of om cadeau te doen, waarvan een aantal bewaard is gebleven.
Opmerkelijk is dat het aantal diademen van Fabergé bijzonder klein is, in totaal zijn er slechts vier bekend. Twee hiervan bevinden zich sinds hun ontstaan in de collectie van de Hertog van Westminster. De eerste is uit 1906, in de vorm van twee takken laurier en bezet met diamanten, en werd in 2004 nog gedragen door lady Tamara Grosvenor.
Drie jaar eerder ontstond een diamanten diadeem met een motief van cyclamen, dat ook als collier kan worden dragen. Een derde diadeem werd in 2007 geveild in Londen uit de nalatenschap van koningin Marie-José van Italië. Dit juweel werd omstreeks 1890 vervaardigd, onder andere van acht druppelvormige diamanten die tsaar Alexander I aan keizerin Joséphine van Frankrijk schonk. Na de Eerste Wereldoorlog werd het juweel gekocht door koning Albert I van België uit de collectie van de nakomelingen van Joséphines kleinzoon, Maximiliaan van Leuchtenberg. Uiteindelijk werd het kleine diadeem — slechts 13 centimeter breed — voor ruim twee miljoen dollar verkocht aan de Amerikaanse Arthur and Dorothy McFerrin Foundation, die het regelmatig uitleent voor tentoonstellingen.
Diadeem van Fabergé, Christie’s 1996 lotnummer 267
Tenslotte is er nog een diadeem, bezet met aquamarijnen en diamanten, dat in 1884 werd vervaardigd voor prinses Elisabeth van Hessen, een zus van tsarina Alexandra, ter gelegenheid van haar huwelijk met de Russische groothertog Sergei, een neef van tsaar Nicolaas II. Het juweel schijnt deel te hebben uitgemaakt van een complete parure, maar er bestaan geen afbeeldingen waarop het wordt gedragen. De laatste eigenaresse, prinses Dorothea van Hessen, liet het diadeem in 1996 in Londen veilen. De huidige verblijfplaats is onbekend, maar opmerkelijk genoeg werd het een jaar later gedragen door de bruid tijdens een modeshow van Versace!
Lees ook:
Fleur-de-lys, altijd een koninklijke uitstraling
Bekijk ook de collectie van Zilver.nl:
Ik weet misschien nog wat Faberge eieren te vinden