Geknoopt & gestrikt

Knopen en strikken zijn van oudsher symbolen van de liefde en trouw, maar werden ook vanwege hun decoratieve functie vaak als ontwerp voor juwelen gebruikt. De oorsprong hiervan ligt in de 17de eeuw, toen het in Frankrijk mode werd om kleding te versieren met zijden en satijnen linten en strikken. Die strikken kregen na verloop van tijd een juweel te dragen en werden uiteindelijk zelf een juweel.

Strikbroche van Goud met emaille en robijn, Frankrijk 17e eeuw, Collectie Het Rijksmuseum

Hoewel enigszins tegengewerkt door onze Calvinistische instelling en daardoor soms wat belachelijk gemaakt, blijkt de ‘wufte’ strik toch ook in de Hollandse mode te zijn doorgedrongen. Een prachtig voorbeeld uit die tijd is het familieportret van de Hoornse burgemeester Meyndert Sonck in het Antwerpse museum Mayer van den Bergh, dat in 1662 werd geschilderd voor Jan Albertsz. Rotius. Zowel mevrouw Sonck als haar dochters zijn rijkelijk van zijden strikken voorzien. Bij de twee oudste meisjes hangt aan de strik op de borst een rond juweel, terwijl mevrouw de modernste variant draagt, namelijk strik en hanger, beide met diamanten bezet. Zelfs de oorhangers zijn met zijden strikjes aan ringetjes door het oor verbonden. Ook de parelarmbanden en colliers werden waarschijnlijk met zijden strikken gesloten, zoals dat toen gebruikelijk was. Sloten hieraan ontstonden pas een eeuw later.

De burgemeester en zijn gezin ann0 1662, Collectie Museum Mayer Van Den Berg

Een heel bijzondere vorm van een strikjuweel is de zogenaamde sevigne ( of sévigné), met aan beide zijden twee of meer uitstaande en iets hangende lussen en in het midden dikwijls een hangend ornamentje. De naam van dit juweel is ontleend aan Marie de Rabutin-Chantal, markiezin van Sévigné (1626-1696), de aristocrate die bekend is geworden door de correspondentie met haar dochter, waarmee ze een icoon werd in de Franse literatuur. De sevigne werd ontworpen door Gilles Legare, de favoriete juwelier van koning Lodewijk XIV, die zelfs in het Louvre mocht wonen. In 1663 publiceerde hij een groot aantal ontwerpen, waaronder de strik broche, die vanaf dat moment ook wel legare werd genoemd. Maar de benaming sevigne bleef dankzij de bekendheid van de markiezin en haar voorliefde voor strikken veel langer bestaan. Bij het Parijse juweliershuis Cartier komt tot ver in de 20ste eeuw de benaming nog voor in de archieven.

Dat een strikvormig juweel vaak als liefdesgeschenk diende, blijkt onder andere uit een beschrijving in 1759 van de juwelen van de prinses Anna van Hannover, waarin sprake is van ‘een noeud d’amour, een liefdesstrik. Van briljanten met een Robijn in de midden’, terwijl tijdens een Amsterdamse veiling in 1802 ‘een magnifiek borststuk of neu d’amour’ werd verkocht. In Engeland kent men de lover’s knot, bijvoorbeeld in het Cambridge Lover’s Knot-diadeem. Dit juweel werd in 1914 vervaardig door hofjuwelier Garrard’s in opdracht van koningin Mary, naar voorbeeld van een vroeger exemplaar van haar grootmoeder, de Hertogin van Cambridge. Het was dit diadeem dat in 1981 door koningin Elizabeth als huwelijksgeschenk werd gegeven aan prinses Diana. Na de scheiding van prins Charles gaf de prinses het juweel terug, het diadeem wordt nu gedragen door the Duchess of Cambridge..

[su_row center=”yes”][su_column]

[/su_column] [su_column]

[/su_column][/su_row]

Queen Mary Cambridge en Kate Middleton, The Duchess of Cambridge met het Lover’s Knot-diadeem

Koningin Mathilde van Belgie droeg op haar huwelijksdag een paar strikvormige oorhangers met grote Zuidzeeparels, een geschenk van haar echtgenoot. Hoe dierbaar deze juwelen voor haar zijn, blijkt wel uit het feit dat ze deze oorhangers ook droeg tijdens haar inhuldiging van haar man en recent nog tijdens het huwelijk van prins Amadeo. Ook tijdens  het kennismakingsbezoek van het nieuwe koningspaar aan Nederland droeg Mathilde de strikken.

Natuurlijk bestaan er ontelbare vormen van strikjuwelen. De Britse koningin beschikt over een paar heel mooie exemplaren, zoals de klassieke strikbroches van koningin Victoria, maar ook de Dorset strikbroche, waar een grote druppelvormige parel onder hangt. De broche was een huwelijksgeschenk van het graafschap Dorset, in 1893, aan de latere koningin Mary, die het juweel in 1947 als huwelijksgift aan haar kleindochter schonk. De grootste strikbroche in het Britse koningshuis is de zogenaamde Lover’s Knot-broche van koningin Mary, die doet denken aan gekreukeld lint en die in 1932 door Mary werd gekocht bij hofjuwelier Garrard. In 1953 werd het juweel geërfd door koningin Elizabeth, die het vooral bij grote, formele gelegenheden draagt, zoals bij het huwelijk van prins William.

Queen Elizabeth Lover’s Knot-broche

Ook koningin Maxima beschikt over prachtige strikbroches, zoals de zogenaamde Russische strikbroche, die al omstreeks 1800 in Rusland werd vervaardigd voor de moeder van koningin Sophie, en een kleiner exemplaar met diamanten en robijnen uit het bezit van koningin Emma. Een grote strikbroche van koningin Emma was oorspronkelijk bezet met een saffier, die tegenwoordig vervangen kan worden door een gele citrien. De koningin droeg deze versie tijdens een galadiner met het Zweedse koningspaar in 2014.

Strikjuwelen uit de 19de eeuw zijn dikwijls fors van afmeting om te passen bij de crinoline, de mode van dat moment. Een dergelijk grote strik werd in 1934 als huwelijkscadeau geschonken door grootvorstin Elena van Rusland aan haar dochter, prinses Marina van Griekenland, de Hertogin van Kent. Het juweel werd omstreeks 1850 in Rusland vervaardigd en werd na de dood van de prinses verkocht aan een Amerikaanse verzamelaarster, wie nabestaanden hem in 2012 lieten veilen bij Sotheby’s voor bijna 650.000 euro.

Bron: Sotheby’s

Een bijzonder grote en juweelhistorisch belangrijke strikbroche werd omstreeks 1860 vervaardigd door de Parijse juwelier Francois Kramer voor keizerin Eugénie van Frankrijk. De strik met twee kwasten en vijf zogenaamde pampilles is bezet met 2.438 briljanten van in totaal ruim 140 karaat en meet ruim 22 bij ruim 11 centimeter.

Links: deze opvallend grote strikbroche 22 x 11 cm werd vervaardigd voor keizerin Eugénie van Frankrijk. Rechts: Portet van Keizerin Eugénie van Frankrijk door Franz Xaver Winterhalter.

Tijdens de veiling van de Franse kroonjuwelen in 1887 werd deze strikbroche gekocht door een vertegenwoordiger van Lina Astor, de zelfbenoemde koningin van New York, die aangesproken wenste te worden als THE Mrs. Astor. Lina werd geboren als Caroline Schermerhorn, een nakomelinge van Hollandse grondvesters in New York in de 17de eeuw, en behoorde zodoende tot de Amerikaanse ‘aristocratie’. Ze ontving haar gasten bij de deur van haar dinerzaal, zwaar beladen met al haar juwelen waaronder deze strik, die al spoedig bekend stond als Mrs. Astor’s diamond stomacher en die meer dan 120 jaar in de familie Astor bleef. In 2008 werd het indrukwekkende juweel geveild voor bijna zeven miljoen euro en gekocht door het Louvre in Parijs, het voormalige paleis waar hij oorspronkelijk werd gedragen door de keizerin.

Lees ook:

Bekijk ook onze collectie: