De parels van Amalia......

De parels van Amalia… en de lange weg van haar erfstukken

Inhoudsopgave

De mooiste pareljuwelen van de Oranjes bevinden zich niet allemaal in de huidige koninklijke verzameling. Zo zijn uit de indrukwekkende collectie van Amalia van Solms veel stukken door erfenissen terechtgekomen bij andere vorstelijke families, vooral in Duitsland. En sommige juwelen zijn uiteindelijk geveild.

Dankzij koningin Sophie beschikt het oranjehuis over uitzonderlijke parels

In 2014 werd bij veilinghuis Sotheby’s in Genève een parelcollier geveild met een bijzondere historie. In de Engelstalige catalogus werd dit juweel beschreven als ’the pearls of the House of Orange’. Volgens familieoverlevering werd het collier in 1659 geschonken aan prinses Henriette Catharina van Oranje (1637-1708), een dochter van Frederik Hendrik en Amalia van Solms, toen zij trouwde met prins Johan Georg van Anhalt-Dessau. In het begin van de 19de eeuw werd er een dubbel slot aangezet met saffieren en diamanten, waarvan de helft later werd omgebouwd tot ring. Ook deze ring kwam ter veiling, maar werd niet verkocht.’

Foto’s Sotheby’s

Het collier bracht bijna 600.000 euro op, bijna drie keer de schatting. Gelijktijdig werd een hanger geveild van een barokvormige parel, die werd beschreven als The Staatholder, een verbasterde verwijzing naar de vermoedelijke eerste eigenaar, stadhouder Frederik Hendrik. Volgens verhalen binnen de familie Anhalt-Dessau zou deze parel zorg dragen voor een lang en gelukkig huwelijk en werd hij daarom altijd door de bruiden in de familie gedragen. Voor het eerst door Henriette Catharina en voor het laatst in 1980 door de bruid van de huidige prins von Anhalt, Corinna Krônlein. Deze bijzondere parel bracht 50.000 euro op.

Het parelsnoer met de barokke parel als slangenhoofd voor een lang en gelukkig huwelijk, foto Sotheby’s.

Dé Oranje-parels

Korte tijd had prinses Henriette Catharina tevens de beschikking over een nog veel belangrijker parelcollier uit Oranje-bezit. In 1635 kocht Frederik Hendrik twintig grote parels bij de Haagse burgemeester en juwelier Thomas Cletscher. In een schetsboekje bewaard gebleven in museum Boijmans van Beuningen, tekende Cletscher de parels en noteerde erbij: ‘Int Jare 1635 heb ik deese overstaende 20 ronde peerlen verkogt aan den Prince van Orangie voor de somme van 30.000 gulden.‘ Hoewel parels in inventarissen uit die tijd vaak voor enorme bedragen werden genoteerd, is dit tot nu toe het hoogste bedrag dat kon worden gevonden en het collier was toen nog niet eens compleet.

[su_row][su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]

[/su_column] [su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]

[/su_column][/su_row]

Links: portret van Amalia van Solms met het parelsnoer, portret van A. van Dyck rechts: koningin Louise voorkwam dat haar favoriete parelsnoer verkocht werd, portret door Elizabeth Vigee-LeBrun 1801.

In eerste instantie werden de parels met een zijden lint in de hals gestrikt, maar korte tijd later werden er nog zestien parels aan toegevoegd. Amalia van Solms, die zich er vaak mee liet portretteren, bepaalde in haar testament dat het collier vanwege het grote belang nooit zou mogen worden ‘gesepareert, verandert ofte veralieneert en in’t geheel moet blijven aen onze zijde, linie ende bloede‘. Zodoende vererfde het na haar dood via Henriette Catherina aan koning Frederik I van Pruisen, die er als oudste kleinzoon van Frederik Hendrik toen recht op had, waarna het tot de belangrijkste juwelen van het huis Hohenzollern bleef behoren.
Toen in verband met de oorlog tegen Frankrijk in 1809 een groot deel van de Pruisische kroonjuwelen moest worden verkocht, was het de populaire koningin Louise (1766-1810), die deze parels van de ondergang wist te redden. Zij deed naar eigen zeggen makkelijker afstand van haar diamanten……

Keizerin Augusta Victoria (1858-1921) was de laatste die ze zou dragen. In 1913 werden de parels ter gelegenheid van het zilveren regeringsjubileum van haar echtgenoot keizer Wilhelm II met andere juwelen gefotografeerd en voor het eerst beschreven als ‘de Oranjeparels’. Tijdens zijn verblijf op Huis Doorn werden ze echter verkocht — hun huidige verblijfplaats is helaas onbekend. Met de wens van Amalia van Solms werd uiteindelijk dus geen rekening gehouden.

Parels op diademen

In tegenstelling tot gekweekte parels, waarbij de vorm sterk kan worden beïnvloed, waren wilde parels meestal onregelmatig van vorm. Van zo’n zogenoemde ‘barokparels’ is de Staatholder een mooi voorbeeld. Soms groeide een parel aan de schelp vast en moest dan worden losgezaagd. Zulke ‘boutonparels’ zijn bijvoorbeeld verwerkt in het inhuldigingsdiadeem van prinses Beatrix, en in het grote slot van het drie-rijige parelcollier uit het bezit van koningin Sophie. Dit slot kan ook gedragen worden als broche, al dan niet met druppelvormige parel eronder, zoals koningin Maxima dat laat zien.

[su_row][su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]

[/su_column] [su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]

[/su_column][/su_row]

Druppelvormige parels

Druppelvormige parels waren misschien nog wel zeldzamer dan perfect ronde exemplaren. De laatste werden vaak gebruikt voor colliers, de druppels waren zeer geschikt voor oorhangers. Amalia van Solms had een flink aantal druppelparels, maar die werden na haar dood geërfd door haar vier dochters en kwamen zo bij Duitse vorstenhuizen terecht.
Toen stadhouder Willem V in 1784 liet vastleggen dat de familiejuwelen ‘voortaen en voor altoos gecondsidereert worden als juweelen aen ’t Doorlugtig Huys gehoorende, en dus door den Eerst gebore Prins alleen zullen bezeeten worden‘, werden maar vier ‘peerparels’ genoteerd, met een waarde van vijf- tot achtduizend guldens per stuk! Later zijn er nog druppelvormige parels bijgekomen dankzij koningin Wilhelmina van Pruisen, echtgenote van koning Willem l, en koningin Sophie, zoals de parels aan de grote strikbroche met roze diamanten die afkomstig was van Sophies moeder Catharina Paulowna. Peerparels waren ook uitermate geschikt om op diademen te plaatsen.

Geschenk van burgemeesters

Dankzij koningin Sophie beschikt het Oranjehuis ook over één van de mooiste 17de-eeuwse parelcolliers ter wereld. Toen prinses Louise Henriette (1627-1667), de oudste dochter van Amalia van Solms en Frederik Hendrik, in 1646 trouwde met keurvorst Frederik Willem van Brandenburg kreeg zij een collier van 35 parels van de Amsterdamse burgemeesters, die er 24.000 guldens voor betaalden. Dit collier vererfde uiteindelijk in rechte lijn aan hertog Willem van Brunswijk (1806-1884), die enige tijd als huwelijkskandidaat van Sophie van Würtemberg werd beschouwd. Na haar gearrangeerde huwelijk met haar volle neef, de latere koning Willem III, bleef zij contact houden met de ongehuwde en kinderloze Van Brunswijk, die voor zijn overlijden besloot de parels aan haar te schenken. Zo kwamen ze dus weer terug bij de Oranjes.

[su_row][su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]

[/su_column] [su_column size=”1/3″ center=”no” class=“”]

[/su_column][/su_row]

Koningin Wilhelmina schijnt gedacht te hebben dat dit dé Oranje-parels waren en liet zich zelfs met het collier fotograferen, en portretteren als Amalia van Solms. Tegenwoordig wordt dit bijzondere collier, dat inderdaad met de Oranje-parels kan worden vergeleken, nog regelmatig gedragen door prinses Beatrix, en bijvoorbeeld op de avond voor de inhuldiging door prinses Margriet. De nog steeds prachtige glans en luster bewijst dat parels eeuwenlang mooi kunnen blijven, mits met zorg gedragen en behandeld.

Door Martijn Akkerman, juwelenhistoricus.

De parels van Amalia……